Από το ξεκίνημα της εξάπλωσης της πανδημίας του κορονοϊου, οι συνωμοσιολόγοι ανά τον κόσμο εκμεταλλευόμενοι τον φόβο που επικρατεί, έχουν επιδοθεί σε μια συνεχόμενη αναπαραγωγή και διάδοση θεωριών συνωμοσίας για την προέλευση αλλά και τον λόγο που μπήκε στις ζωές μας ο νέος κορονοϊός. Το επικίνδυνο διαδικτυακό «κίνημα QAnon» έχει αποκτήσει μεγάλη επιρροή στις ΗΠΑ και αρχίζει να διεισδύει σταδιακά στην Ευρώπη.
Σύμφωνα με το ΑΠΕ-ΜΠΕ η θεωρία QAnon, το όνομα της οποίας προέρχεται από τον Q, έναν μυστηριώδη δημόσιο λειτουργό που υποτίθεται ότι αγωνίζεται για την ματαίωση της συνωμοσίας, υποστηρίζει ότι οι ΗΠΑ κατευθύνονται από σκοτεινές δυνάμεις, οι οποίες είναι αναμεμειγμένες σε διεθνή παιδοφιλικά δίκτυα και επιδιώκουν την σύσταση μίας «νέας παγκόσμιας τάξης πραγμάτων». Μάλιστα, μόνο ο πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ - ο οποίος άλλωστε ποτέ δεν απέρριψε το νεφέλωμα QAnon, θα μπορούσε να νικήσει αυτήν την συνωμοσία.
Το QAnon, που φέρεται να γεννήθηκε μέσα σε φιλοΤραμπικά κυκλώματα στις Ηνωμένες Πολιτείες το 2017, παραμένει ακόμα περιθωριακό στην Ευρώπη, αλλά τους τελευταίους μήνες έχει εξασφαλίσει σημαντική προβολή. Αναπτύχθηκε μέσω social media και πρόσφατα συνθήματα του κινήματος ακούστηκαν κατά τη διάρκεια των διαδηλώσεων κατά των μέτρων για τον κορονοϊό στη Γερμανία, τη Μεγάλη Βρετανία, τη Γαλλία. «Οι θεωρίες συνωμοσίας QAnon εξαπλώνονται στην Ευρώπη», όπου η πανδημία «χρησίμευσε ως καταλύτης», διαπίστωσε στα τέλη του Ιουλίου έκθεση του Newsguard, οργανισμού ανάλυσης των ενημερωτικών site.
«Η περίοδος αβεβαιότητας, το κλίμα άγχους, αποτελούν γόνιμο έδαφος», δηλώνει γαλλική κυβερνητική πηγή, κάνοντας λόγο για μία «ακραία και ιδεολογικού χαρακτήρα παρεκτροπή». «Πολύ αμερικανοκεντρική αρχικά, η θεωρία αυτή προσαρμόζεται πολύ εύκολα στις τοπικές θεματικές», εξηγεί η Chine Labbé, διευθύντρια του ευρωπαϊκού τμήματος του Newsguard. Όπως σημειώνει, ιστοσελίδες του QAnon στην Ευρώπη εμφανίστηκαν στο τέλος του 2019 και στις αρχές του 2020, αλλά η επισκεψιμότητά τους εκτοξεύθηκε με την πανδημία Covid-19 και το lockdown.
Προσαρμογή στην ευρωπαϊκή πραγματικότητα
Το Newsguard, το οποίο μελέτησε sites, σελίδες και λογαριασμούς QAnon στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Γερμανία, την Γαλλία και την Ιταλία, είχε καταγράψει τα τέλη του Ιουλίου περί τους 450.000 followers ή μέλη. Η επισκεψιμότητα συνεχίζει να αυξάνεται κατά γεωμετρική πρόοδο, με πολύ μεγάλη ταχύτητα.
Η θεωρία QAnon εξαπλώνεται σε sites παραπληροφόρησης ανά την Ευρώπη και σε τοπικές ομάδες. Προσαρμόζεται στις ευρωπαϊκές πολιτικές πραγματικότητες, όπως στην Γαλλία και την Γερμανία, όπου ο Εμανουέλ Μακρόν και η Άνγκελα Μέρκελ εμφανίζονται ως «πιόνια» του «βαθέος κράτους». Αυτή η ευκολία προσαρμογής του επιτρέπει να αυξάνει την προβολή του. «Το QAnon είναι σφουγγάρι θεωριών συνωμοσίας. Ολα χωρούν. Από τις αντισημιτικές θεωρίες μέχρι το 5G και τις μάσκες, περνώντας από την επιστημονική φαντασία... το φάσμα απορρόφησης είναι τεράστιο» και οι διαφορετικές θεωρίες συνωμοσίας τροφοδοτούν ή μία την άλλη, σύμφωνα με τον Tristan Mendes France, που διδάσκει ψηφιακές κουλτούρες στο Πανεπιστήμιο του Παρισιού.
«Αλλά το ισχυρό σημείο αυτού του φανταστικού κατασκευάσματος είναι ότι βασίζεται στην εγκληματικότητα κατά των παιδιών. Αν θέσετε σε αμφισβήτηση τον αγώνα τους, υποστηρίζετε την παιδοφιλία», λέει. «Αντί να ασχολείστε με όσους εναντιώνονται στις μάσκες, ασχοληθείτε με τα δίκτυα της παιδοφιλίας, με τους παιδόφιλους γιατρούς», απάντησε, για παράδειγμα, στους δημοσιογράφους μία Γαλλίδα γιατρός στην σελίδα της στο Facebook.
Ορισμένες «προσωπικότητες» στην Ευρώπη διαφήμισαν θέσεις του QAnon, όπως ο Γερμανός τραγουδιστής Xavier Naidoo ή ο Attila Hildmann, ένας vegan μάγειρας που συμμετείχε στις διαδηλώσεις κατά της μάσκας στο Βερολίνο στις αρχές του Σεπτεμβρίου.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, ο τραγουδιστής Robbie Williams υιοθετούσε τον Ιούνιο την θεωρία Pizzagate, πρόδρομο του QAnon, σύμφωνα με την οποία, μία πιτσαρία στην Ουάσινγκτον χρησιμεύει ως κρησφύγετο μιας ελίτ παιδόφιλων Δημοκρατικών...
Η σχέση με την ακροδεξιά
Οι γέφυρες με την ακροδεξιά ανησυχούν τους ειδικούς. Αυτό είναι πραγματικότητα στην Γερμανία, όπου η θεωρία κερδίζει έδαφος μεταξύ των εξτρεμιστών που είναι αντίθετοι με την υποδοχή μεταναστών και των οπαδών της θεωρίας της Μεγάλης Αντικατάστασης, διαπιστώνει ο ερευνητής Miro Dittrich. «Η σχέση ανάμεσα στην συνωμοσιολιογική και την ακροδεξιά σκηνή είναι δυστυχώς εύλογη, διότι μοιράζονται σειρά θεωριών», λέει.
Στη Γαλλία, για παράδειγμα, η θεωρία QAnon διαδόθηκε μέσω του καναλιού ενός ακροδεξιού συνωμοσιολόγου του Κεμπέκ, του Alexis Cossette. Στις ΗΠΑ, το νεφέλωμα QAnon θεωρείται από το FBI εν δυνάμει τρομοκρατική απειλή και στην Ευρώπη ως φαινόμενο που πρέπει να τελεί υπό επιτήρηση, λέει ο ερευνητής που ανησυχεί για την ζέση και τις ακραίες θέσεις ορισμένων. Μάλιστα ορισμένα «ιδιαίτερα ανησυχητικά» post στην Ιταλία κάνουν λόγο για ανάγκη οπλισμού.
Ωστόσο, τονίζει η Chine Labbé, «μεταξύ των οπαδών της θεωρίας QAnon υπάρχουν όλα τα είδη και υπάρχουν επίσης άνθρωποι που υιοθετούν τις θεωρίες χωρίς κακή πρόθεση, που θέτουν ερωτήματα, ορισμένες φορές εύλογα, για την επιδημία». «Υπάρχουν εκείνοι που αφήνονται τελείως στο παραλήρημα, εκείνοι που καβαλάνε το κύμα και, χωρίς αμφιβολία, εκείνοι που έχουν πολιτική ατζέντα, ακόμη και αν είναι δύσκολο να τους ξεχωρίσεις. Το φαινόμενο μπορεί να εξαφανισθεί, μπορεί και όχι. Το δραματικό θα ήταν η εκμετάλλευση αυτού του είδους του ρεύματος από πολιτικά κόμματα», προειδοποιεί η γαλλική κυβερνητική πηγή.
