Πανελλαδικές 2019: Μαθήματα διαχείρισης του άγχους πριν από τις πανελλήνιες

Την Παρασκευή 7 Ιουνίου αρκετοί μαθητές θα καθίσουν στα θρανία και θα αρχίσουν να γράφουν για το μάθημα της Νέας Ελληνικής Γλώσσας, το πρώτο μάθημα των Πανελλήνιων Εξετάσεων.

Κάποιοι από τους μαθητές παθαίνουν μπλακ-άουτ μόλις πάρουν στα χέρια τους τα θέματα των εξετάσεων, ενώ σε αρκετές περιπτώσεις έχουν αναφερθεί λιποθυμίες και μεταφορά τους με το ΕΚΑΒ στο νοσοκομείο.

Ο χρόνος πιέζει, το άγχος μεγαλώνει και δεν μπορούν να σκεφτούν καθαρά, κάνοντας την προετοιμασία ενός χρόνου να μοιάζει σχεδόν ανύπαρκτη.

Ωστόσο, κάποιοι έφηβοι καταφέρνουν να διαχειριστούν το άγχος τους και να οργανώσουν την προσπάθειά τους. Άλλοι παραιτούνται, υπό το βάρος του άγχους και των προσδοκιών, ενώ άλλοι μπορεί να βιώνουν το άγχος τους ως κάτι που υποβαθμίζει την ποιότητα της ζωής τους.

Από την πλευρά τους και οι γονείς χειρίζονται διαφορετικά το ζήτημα. Μερικές από τις αντιδράσεις τους είναι: «θα το περάσουμε μαζί», «δεν είναι τίποτα, μην αγχώνεσαι», «τι θα γίνεις αν δεν περάσεις σε μια σχολή;» και «είσαι άχρηστος/ αδιάφορος/ τεμπέλης».

Οι επιπτώσεις

Όπως εξηγούν οι επιστήμονες της Γραμμής 115-25 της Ένωσης «Μαζί για το Παιδί», το άγχος είναι η ψυχική και σωματική πίεση που νιώθει ένα άτομο όταν «κινδυνεύει», όταν δηλαδή διακυβεύεται η σωματική ή η ψυχική του ακεραιότητα. Είναι απόλυτα κατανοητό ότι οι εξετάσεις, και ιδιαίτερα οι εισαγωγικές εξετάσεις, είναι μια κατεξοχήν συνθήκη πρόκλησης άγχους καθώς επηρεάζει καίρια την εικόνα που έχει ένας μαθητής για τον εαυτό του, τις ικανότητές του, την αξία του, σε μια στιγμή μάλιστα που σηματοδοτεί το πέρασμα στην ενήλικη ζωή: κρίνει και κατατάσσει έναν μαθητή σε σχέση με τους συνομηλίκους του, καθορίζει τη δυνατότητά του να σπουδάσει και την επίτευξη ή μη του στόχου του, έχει επιπτώσεις στην εικόνα που έχουν για αυτόν γονείς, δάσκαλοι και συνομήλικοι και επηρεάζει άμεσα την αυτοεκτίμησή του.

Το άγχος «μπορεί να εκδηλώνεται με συμπτώματα σε γνωστικό, συναισθηματικό ή/ και σωματικό επίπεδο. Στο γνωστικό επίπεδο μπορεί να πάρει τη μορφή αρνητικών και δυσλειτουργικών σκέψεων (π.χ. “είμαι άχρηστος”, “δεν θα τα καταφέρω”, “δεν θυμάμαι τίποτα”, “θα αποτύχω”). Οι αρνητικές αυτές σκέψεις προκαλούν συναισθήματα νευρικότητας, θυμού, οξυθυμίας και ανησυχίας, φόβου ή απογοήτευσης.

Συχνά, λόγω του άγχους μπορεί να εμφανιστούν και σωματικά συμπτώματα, όπως αϋπνία, κεφαλαλγίες, κοιλιακά άλγη, δερματικά εξανθήματα. Μπορεί ακόμα να εκδηλώνεται με διαταραχές διατροφής, διαταραχές ύπνου, με ταχυκαρδίες, ταχύπνοια και εφίδρωση».

Αυτό που μπορεί να βοηθήσει έναν έφηβο στο να ανταπεξέλθει στην ψυχική πίεση είναι αρχικά η γνώση και η αναγνώριση ότι το άγχος είναι κάτι φυσιολογικό. Επίσης, απαραίτητη είναι η επίγνωση των σωματικών και ψυχικών ορίων. Ο επαρκής ύπνος, η ξεκούραση, ένα μικρό διάλλειμα μπορεί να είναι αναζωογονητικό και να βοηθήσει τον μαθητή να συγκεντρωθεί. Επίσης, σημαντικό είναι το μοίρασμα του βιώματός τους με συνομηλίκους, όπως και να εξηγήσουν στους γονείς τι μπορεί να είναι βοηθητικό και τι όχι στη στάση τους.

Όπως τονίζουν οι ειδικοί, πρέπει γονείς και έφηβοι «να δώσουν την απαιτούμενη σημασία ή να απευθυνθούν σε έναν ειδικό όταν οι εκδηλώσεις αυτές του άγχους γίνονται πολύ συχνές και έντονες, όταν η ανασφάλεια και η υποτίμηση του εαυτού τείνει να γίνει ένα μόνιμο χαρακτηριστικό ή όταν εμφανίζονται σωματικά συμπτώματα».

Οι γονείς

Μερικές φορές, οι έφηβοι δηλώνουν πως δεν τους νοιάζει εάν πετύχουν ή αποτύχουν στις εξετάσεις. Η δήλωση αυτή συνήθως αποτελεί μια αμυντική στάση απέναντι στην ανασφάλειά τους ή μια αντίδραση απέναντι στην πίεση των γονιών.

Εάν οι γονείς καταλαβαίνουν ότι αποτελεί ένδειξη ανασφάλειας ή δικαιολόγησης μιας πιθανής αποτυχίας, είναι σημαντικό να ξανασυζητήσουν εάν ο έφηβος συνεχίζει να θέλει να επιτύχει τον συγκεκριμένο στόχο, να του υπενθυμίσουν την προσπάθεια που έχει ήδη καταβάλει, καθώς και ότι για εκείνους κάθε ενδεχόμενο είναι αποδεκτό, υπογραμμίζουν οι ειδικοί. «Μιλώντας για παιδιά που βρίσκονται στην εφηβεία, η πιο σημαντική βοήθεια που μπορούν να προσφέρουν οι γονείς προς εκείνα είναι η κατανόηση στον τρόπο που βιώνουν τα πράγματα. Έτσι ο έφηβος μπορεί να αισθανθεί πιο άνετα προκειμένου να μιλήσει μαζί τους», προσθέτουν.

Οι επιστήμονες της Γραμμής 115-25 προτείνουν στους γονείς να δημιουργήσουν ένα ήρεμο περιβάλλον χωρίς εντάσεις και να μην παρεμβαίνουν στον τρόπο διαβάσματος των εφήβων αλλά να τους επιτρέψουν να τον ορίσουν οι ίδιοι. Είναι πολύ σημαντικό οι έφηβοι να αισθάνονται ότι οι επιθυμίες τους είναι σεβαστές και ότι οι στόχοι είναι δικοί τους.

Είναι σημαντικό οι γονείς να είναι σε επαφή με το δικό τους συναίσθημα, να μπορέσουν να το αναγνωρίσουν προκειμένου να αντιληφθούν πού σταματούν αυτοί και πού ξεκινά το παιδί. Πάντα υπάρχουν εναλλακτικές και είναι ένα πολύ σημαντικό μήνυμα που χρειάζεται να περάσουν στα παιδιά τους.

Συμβουλές για τους μαθητές από τους ειδικούς:

- Να χαλαρώσουν και να συγκεντρωθούν.

- Να ξεκινήσουν από αυτά που γνωρίζουν καλά και αισθάνονται πιο σίγουροι.

- Να μοιράσουν καλά τον χρόνο που έχουν.

- Να χρησιμοποιήσουν το πρόχειρο για να οργανώσουν τις σκέψεις και τον χρόνο τους ακόμη και για αυτά που τους φαίνονται εύκολα.

- Αν «κολλήσουν» σε μια ερώτηση ας την αφήσουν για λίγο. Nα προχωρήσουν στην επόμενη και θα επανέλθουν αργότερα.

- Να αφήσουν χρόνο για να ελέγξουν τις απαντήσεις τους προτού παραδώσουν το γραπτό τους.