Παρά τις προσδοκίες που είχε καλλιεργήσει η κυβέρνηση βρέθηκε χτες στο Συμβούλιο Κορυφής της ΕΕ αντιμέτωπη με την πραγματικότητα: Για την Ευρωπαική Ενωση η Τουρκία είναι σημαντικότερο «μέγεθος» από την Ελλάδα και ως εκ τούτου οι Εταίροι δεν επέβαλαν καμία «τιμωρία» σε βάρος της παρά την πειρατική της συμπεριφορά από τον περασμένο Αύγουστο μέχρι και τις 30 Νοέμβρη, ημέρα που το Ορούτς Ρέις ολοκλήρωσε τις έρευνες που πραγματοποίησε μεταξύ Ρόδου, Καστελόριζου και Κρήτης φτάνοντας μέχρι και 6.5 μίλια από τις ακτές των νησιών.
Πρόσθετες κυρώσεις αναφορικά με τις παράνομες γεωτρήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο περιλαμβάνει η νέα σαφής και ισχυρή προειδοποίηση που απηύθυνε στην Τουρκία το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο με το τελικό κείμενο των συμπερασμάτων.
Το κείμενο διαμορφώθηκε ύστερα από έντονες συζητήσεις και διαβουλεύσεις που κράτησαν έως τις πρώτες πρωινές ώρες στις Βρυξέλλες.
Οι αλλαγές σε σχέση με το προσχέδιο που δεν ικανοποιούσε την Αθήνα είναι διακριτές, όπως μεταδίδει το ΑΜΠΕ, και δείχνουν ότι η Ευρώπη που κάνει ένα βήμα τη φορά - όπως έλεγαν χαρακτηριστικά κυβερνητικές πηγές - έκανε το ίδιο και σ' αυτό το Συμβούλιο: «Ακόμα ένα βήμα που αποτελεί μια ισχυρή προειδοποίηση προς την Τουρκία ν' αλλάξει συμπεριφορά», όπως εμφανίζονται να ζήτησαν αρκετές χώρες κατά τη συζήτηση που προηγήθηκε, επιβεβαιώνοντας την αρχική εκτίμηση της Αθήνας ότι οι ελληνικές θέσεις έχουν καταστεί και ευρωπαϊκές.
Οι ίδιες κυβερνητικές πηγές σημειώνουν ότι «το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε κυρώσεις κατά της Τουρκίας, διευρύνοντας τη λίστα των προσώπων και των οντοτήτων που εμπλέκονται στις παράνομες γεωτρήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο. Ταυτόχρονα, δίνει εντολή στον Ύπατο Εκπρόσωπο για την Εξωτερική Πολιτική και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή να υποβάλουν το αργότερο μέχρι το Μάρτιο του 2021 έκθεση για ολόκληρο το φάσμα των ευρωτουρκικών σχέσεων, πολιτικών, οικονομικών και εμπορικών (αξιολόγηση Τελωνειακής Ένωσης). Στην έκθεση θα περιλαμβάνονται όλα τα εργαλεία και οι επιλογές της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της επέκτασης του πεδίου των κυρώσεων σε βάρος της Τουρκίας».
Ιδιαίτερη σημασία για την ελληνική πλευρά έχει η αναφορά-καταδίκη της Τουρκίας όσον αφορά στις ερευνητικές δραστηριότητες και συγκεκριμένα τη δράση του Oruc Reis, η οποία συνδέεται ευθέως στο κείμενο συμπερασμάτων της Συνόδου με την επανέναρξη των διερευνητικών επαφών. Ουσιαστικά, επιβεβαιώνεται με τη ρητή αυτή αναφορά η πάγια θέση της Αθήνας πως η Άγκυρα οφείλει να δείξει συνέπεια και συνέχεια προς την κατεύθυνση της αποκλιμάκωσης, μετά την αποχώρηση του Oruc Reis, ούτως ώστε να επανεκκινήσουν οι διερευνητικές επαφές.
Επίσης, ότι αποτελεί προϋπόθεση για τη συνέχισή τους η αποχή της Τουρκίας από παράνομες δραστηριότητες, όπως έχει θέσει εξαρχής η ελληνική πλευρά ως όρο σε κάθε σχετική συζήτηση. «Η καταδίκη της τουρκικής προκλητικότητας και επιθετικότητας απέναντι στην ΕΕ και στα κράτη-μέλη της, ιδιαίτερα στην Ανατολική Μεσόγειο, υπήρξε απόλυτη και σαφής» προσθέτουν επ' αυτών οι ίδιες κυβερνητικές πηγές. Σημειώνεται ότι εν συγκρίσει με το αρχικό κείμενο των συμπερασμάτων και οι αναφορές για το Κυπριακό είναι πιο σκληρές κατά της Τουρκίας, καταδικάζοντας αφενός τις παράνομες ενέργειες στα Βαρώσια. Αφετέρου επισημαίνεται η ανάγκη ταχείας επανέναρξης των διαπραγματεύσεων υπό την αιγίδα του ΟΗΕ για συνολική διευθέτηση.
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης είχε στείλει από χθες το μεσημέρι, προσερχόμενος στη Σύνοδο, μήνυμα ότι θα πρέπει να τηρηθούν τα συμφωνηθέντα ("pacta sunt servanda") και να διαφυλαχθεί μ' αυτόν τον τρόπο η αξιοπιστία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παραπέμποντας στην απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Οκτωβρίου, η οποία έδινε προθεσμία στην Τουρκία έως το Δεκέμβριο για να εγκαταλείψει την προκλητική και παραβατική της συμπεριφορά.
Στο ίδιο μήκος κύματος -και με την επισήμανση πως ακόμη και σήμερα υπάρχουν χώρες που δεν ήθελαν κυρώσεις για την Τουρκία- κυβερνητικές πηγές σχολίαζαν πως στόχος ήταν να βελτιωθεί το αρχικό κείμενο των συμπερασμάτων της Συνόδου - όπερ και εγένετο. Η τάση αυτή εκ μέρους συγκεκριμένων κρατών αποτυπώθηκε, άλλωστε, σε σημεία του τελικού κειμένου που το εξισορροπούν (π.χ. με τις αναφορές στην ανάγκη της διατήρησης των ανοιχτών διαύλων επικοινωνίας ΕΕ-Τουρκίας). Παράλληλα, η επισήμανση πως η Τουρκία πρέπει να συνεργαστεί με την Ευρώπη για το μεταναστευτικό ερμηνεύεται ως απόρροια και της παρέμβασης του κ. Μητσοτάκη, ο οποίος, αναδεικνύοντας πτυχές της παραβατικής συμπεριφοράς της Τουρκίας, μίλησε για την προσπάθειά της να εργαλειοποιήσει το μεταναστευτικό.
Το κείμενο συμπερασμάτων
Στο κείμενο Συμπερασμάτων της Συνόδου σ ότι αφορά το θέμα της Τουρκίας αναφέρονται τα εξής:
Το διάστημα που μεσολάβησε από τη Σύνοδο της 1ης -2ας Οκτωβρίου έως σήμερα, η Τουρκία συνέχισε τις μονομερείς ενέργειες και προκλήσεις. Επίσης κλιμάκωσε τη ρητορική της απέναντι στην ΕΕ, σε κράτη-μέλη, όπως επίσης και σε ευρωπαίους ηγέτες. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εγκαλεί την Αγκυρα για τις μονομερείς και προκλητικές της δραστηριότητες στην Ανατολική Μεσόγειο, όπως και στην ΑΟΖ της Κύπρου, και επισημαίνει ότι αυτές συνεχίζονται. Καταγράφει την απόσυρση του τουρκικού ερευνητικού σκάφους Oruc Reis, αλλά επιμένει σε μόνιμη αποκλιμάκωση, έτσι ώστε να επιτραπεί η επανέναρξη των συνομιλιών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας
2. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επιβεβαιώνει το στρατηγικό ενδιαφέρον της ΕΕ ως προς την ανάπτυξη αμοιβαίας επωφελούς σχέσης με την Τουρκία. Και προσθέτει ότι η προσφορά θετικής ατζέντας ΕΕ-Τουρκίας παραμένει στο τραπέζι, υπό τον όρο ότι η Αγκυρα θα δείξει την ετοιμότητα να προωθήσει πραγματική συνεργασία με την Ενωση και τα κράτη-μέλη της, καθώς επίσης να επιλύσει τις διαφορές μέσω του διαλόγου και με βάση το διεθνές δίκαιο. Τέτοια ατζέντα θα μπορούσε να καλύπτει τους τομείς της οικονομίας, του εμπορίου και της συνεχιζόμενης συνεργασίας στο μεταναστευτικό. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υπογραμμίζει τη σημασία της διατήρησης ανοικτών καναλιών επικοινωνίας μεταξύ ΕΕ-Τουρκίας. Επίσης, η ΕΕ θα είναι έτοιμη να παράσχει οικονομική βοήθεια στους σύρους πρόσφυγες και τις κοινότητες υποδοχής στην Τουρκία, καθώς επίσης να συνεργαστεί στην υπεύθυνη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών προς κάθε κράτος μέλος, όπως και να ενισχύσει τις προσπάθειες καταπολέμησης των δικτύων που διακινούν λαθρομετανάστες.
3. Σχετικά με τα συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής της 1ης και 2ας Οκτωβρίου, η ΕΕ παραμένει αποφασισμένη να υπερασπιστεί τόσο τα δικά της συμφέροντα, όπως και των χωρών-μελών της ως προς τη διατήρηση της περιφερειακής σταθερότητας. Σε αυτήν την κατεύθυνση, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο :
– Καλεί το Συμβούλιο να υιοθετήσει περισσότερες πιθανές κυρώσεις κατά της Αγκυρας βασισμένες στις αποφάσεις της 11ης Νοεμβρίου 2019 και σχετικά με περιοριστικά μέτρα για μη εξουσιοδοτημένες γεωτρήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο.
– Ζητά από τον Υπατο Εκπρόσωπο και την Επιτροπή να υποβάλει έκθεση σχετικά με τις πολιτικές οικονομικές και εμπορικές σχέσεις ΕΕ – Τουρκίας, καθώς επίσης για εργαλεία και επιλογές που μπορούν να υιοθετηθούν, συμπεριλαμβανομένης της επέκτασης του πεδίου εφαρμογής της προαναφερθείσας απόφασης προς εξέταση το αργότερο στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου 2021.
4. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδικάζει τα τουρκικά μονομερή βήματα στο Βαρώσι και ζητά τον πλήρη σεβασμό των ψηφισμάτων 550 και 789 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υποστηρίζει τη γρήγορη επανέναρξη των συνομιλιών υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών και παραμένει πλήρως δεσμευμένο σε συνολική λύση του κυπριακού προβλήματος, στο πλαίσιο του ΟΗΕ, ευθυγραμμισμένη με τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας και τις αρχές στις οποίες εδράζεται η ΕΕ. Αναμένει το ίδιο και από την Τουρκία. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφωνεί ότι με την επανέναρξη των συνομιλιών υπό την αιγίδα του ΓΓ του ΟΗΕ, η ΕΕ θα ορίσει εκπρόσωπο για την Αποστολή Καλών Υπηρεσιών του ΟΗΕ.
5. Το Ευρωπαϊκό συμβούλιο ζητά από τον Υπατο Εκπρόσωπο να προχωρήσει την πρόταση πολυμερούς διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο.
6. Η ΕΕ θα αναζητήσει τη συνεργασία για τα θέματα που σχετίζονται με την Τουρκία και την κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
