Η διαφορά που υπάρχει μεταξύ ενός μορφωμένου και ενός ημιμαθή ανθρώπου, είναι ο τρόπος που έχει κάνει κτήμα του την γνώση. Η διαδικασία και οι συνθήκες κάτω από τις οποίες απέκτησε τις «πληροφορίες» που έχει.
Στην πρώτη περίπτωση ακολουθείται μια πορεία βήμα βήμα από το δημοτικό μέχρι το πανεπιστήμιο. Προϋπόθεση, για να περάσεις στο επόμενο στάδιο είναι να κατέχεις επαρκώς την γνώση του προηγούμενου. Επίσης δεν μπορείς να παρακάμψεις ένα στάδιο και να πας στο μεθεπόμενο ή να επιστρέψεις σε ένα προηγούμενο, που δεν υπάρχει και λόγος. Σε αυτή την λογική συνέχεια, βασίζονται όλα τα εκπαιδευτικά συστήματα στον κόσμο. Και όχι τυχαία.
Για παράδειγμα, αν διαβάσεις ένα σύγγραμμα του πανεπιστημίου και έχεις τελειώσει το γυμνάσιο δεν θα το κατανοήσεις επαρκώς γιατί λείπει η γνώση των τριών τάξεων του λυκείου. Μπορεί να καταλάβεις κάποια πράγματα, που θα είναι συμβατά με το επίπεδο της 3ης γυμνασίου και ίσως κάτι παραπάνω, ανάλογα με την οξυδέρκεια που διαθέτεις, αλλά δεν θα το κάνεις ποτέ δικό σου ως γνώση 100%. Θα σου λείπουν οι ενδιάμεσες πληροφορίες και τα μαθησιακά εργαλεία, που θα σου επέτρεπαν να γίνει κομμάτι σου.
Αν πας από τις απλές εξισώσεις της 3ης γυμνασίου στους αλγόριθμους της 3ης λυκείου δεν υπάρχει περίπτωση να καταλάβεις τίποτα, ή αν «Ο γύρος του κόσμου σε 80 ημέρες» ήταν το τελευταίο βιβλίο που διάβασες στα δώδεκα, δεν μπορεί να έχεις την απαίτηση να καταλάβεις «Το είναι και το μηδέν» του Σαρτρ ή τον «Σίσυφο» του Καμί. Δεδομένο. Πρέπει ενδιάμεσα να υπάρχουν άλλα αναγνώσματα.
Ιδιαίτερα, πέρα από την γενική μόρφωση, η καθαρά εξιδεικευμένη επιστημονική γνώση βασίζεται στον ορθολογισμό. Σε αυτό που λέμε αίτιον και αιτιατόν. Αν κάνεις το Α θα έχεις ως αποτέλεσμα το Β. Αν ανοίξεις τον διακόπτη του ρεύματος θα ανάψει το φως. Αν ανοίξεις τον διακόπτη του ρεύματος ΔΕΝ θα αδειάσει το τασάκι από την στάχτη. Αν ρίξεις ένα αντικείμενο θα πέσει κάτω στο πάτωμα. Δεν θα χτυπήσει τον τοίχο πλαγίως, διότι το σύμπαν διέπεται από τον νόμο της βαρύτητας.
Στα θεωρητικά εργαλεία της επιστήμης, υπάρχουν τα δεδομένα, η έρευνα, η αμφισβήτηση, το πείραμα, τα συμπεράσματα και τέλος η εφαρμογή τους. Κανένα δεν παρακάμπτεται και δεν έχει μικρότερη σημασία. Γιατί όλα παίζουν τον ρόλο τους στην διεξαγωγή ασφαλών και σωστών κανόνων που θα αποτελούν στο μέλλον κτήμα του πολιτισμού.
Αυτός ο ορθολογισμός μέσω της επιστήμης, περνάει σε όλες τις διαστάσεις της ζωής ενός τέτοιου ανθρώπου. Διαθέτει πλέον τα φίλτρα, ώστε να ξεχωρίζει την ουσία από τα περιττά. Μπορεί να διακρίνει το σωστό από το λάθος, αν έχει όλα τα στοιχεία ενός θέματος. Ίσως από ιδιοτελείς λόγους να μην το πράττει πάντα, να αδιαφορεί ή να το αποκρύπτει, αλλά εκεί, έχει παρέμβει ο ανθρώπινος παράγοντας με τις αδυναμίες του.
Κάποιοι άνθρωποι που δεν στάθηκαν τυχεροί και δεν τους ευνόησαν οι συνθήκες, αυτή την διαδικασία κατάφεραν να την παρακάμψουν και με προσωπική προσπάθεια ίσως και με κάποια βοήθεια, μπόρεσαν να αποκτήσουν βήμα βήμα (πάντα), μια ουσιαστική μόρφωση, παρά το γεγονός ότι διέκοψαν νωρίς τις σπουδές τους. Όχι μόνο είναι αξιέπαινοι γι΄αυτό, αλλά αποτελούν και παράδειγμα.
Δεν ταύτισα εδώ την μόρφωση με την παιδεία, που είναι διαφορετικά πράγματα και δεν συνδυάζονται πάντα. Μόρφωση είναι μόνο η εκπαίδευση. Οι γνώσεις που έχεις για διάφορα θέματα. Παιδεία είναι πιο σύνθετη έννοια. Έχει να κάνει με περιβάλλον, με παραστάσεις, με εμπειρίες, με ταξίδια, με τέχνη, με τραύματα, με ευτυχία ή δυστυχία, αλλά και με γνώσεις. Έχει ως αποτέλεσμα την ποιότητα που αποκτάς σαν προσωπικότητα. Όπως και στα υφάσματα. Υπάρχουν τα μετάξια και τα κασμίρια, υπάρχουν οι λινάτσες και τα τσίτια. Ένα από τα χαρακτηριστικά της υψηλής ποιότητας στον άνθρωπο είναι και η σεμνότητα που στην περίπτωση της πρώτης κατηγορίας (μόρφωσης) δεν υπάρχει πάντα δυστυχώς.
Και σίγουρα δεν υπάρχει σε σένα αγαπητέ ξερόλα, που δεν θα σε περιγράψω εδώ. Περιέγραψα ακριβώς το αντίθετό σου, γιατί απλά είσαι απερίγραπτος.
(Με αφορμή την συμπαθέστατη κατηγορία χρηστών του διαδικτύου, που ομορφαίνουν τις μέρες της καραντίνας μας)
