Η πρώτη επώνυμη γιορτή του έτους είναι αυτή του Άγιου Ιωάννη στις 07/01. Σήμερα τραγουδούν παραδοσιακά: Σήμερα είναι τ’ Άϊ Γιαννιού, πρώτη γιορτή του χρόνου…και τάζουν για να γίνει καλά κάποιον (να «γειάνει» από παρετυμολογία).
«Είναι για τον Άϊ Γιάννη» λένε για κάποιον που έχασε τα λογικά του. Σε πολλές περιοχές πιστεύουν πως κι ένας απλός άνθρωπος, ονόματι Γιάννης, φέρει τις χάρες του αγίου, και είναι ικανός να κάνει καλά έναν άρρωστο, αρκεί και μόνο να τον συναντήσει.
Αλλού θεωρείται προστάτης των νονών / νουνών και των κουμπάρων. Γι’ αυτό λέει κι ο λαός μας εν είδει παροιμίας:
Σπίτι που δεν έχει Γιάννη,
προκοπή ποτέ δεν κάνει…
Υπερθεματίζει το ναξιώτικο δημοτικό:
Άγιε μου Γιάννη γειάνε το, Χριστέ μεγάλωσέ το,
κι εσύ, κυρά μου, Παναγιά, βλέπε και φύλαγέ το…
Αλλά φαίνεται πως η λαϊκή αντίληψη για τις ικανότητες και την ευφυΐα των Γιάννηδων διχάζεται, βάσει της λαϊκής στροφής:
«Σαρανταπέντε Γιάννηδες ενός κοκόρου γνώση»…
Ενώ φαίνεται να θεωρούν τους Γιάννηδες γκρινιάρηδες, κατά το λαϊκό
«πότε ο Γιάννος δεν μπορεί, πότε ο κώλος του πονεί»,
Ενοχλητικούς, κατά το
«έχω και τον μπαρμπα-Γιάννη, σαν τον γάιδαρο που κλάνει»,
Ψευτοαριστοκράτες, κατά το
«πότε ο Γιάννης βρακί και τώρα βρακοζώνα;»
και ανικανοποίητους κατά το
«-Τι έχεις Γιάννη; -Τι είχα πάντα, και τα πρόβατα σαράντα»…
μοναχοφΆϊδες, κατά το
«Γιάννης κερνά και Γιάννης πίνει»
άτυχους, κατά το
«τα καλά του Γιάννη θέλουν, μα τον Γιάννη δεν τον θέλουν»,
αναντικατάστατους:
«Γιάννη είχα, Γιάννη έχω , κι αν ξανα-ματα-χηρέψω, πάλι Γιάννη θα γυρέψω».
άτολμους:
«Φοβάται ο Γιάννης τό θεριό καί τό θεριό τόν Γιάννη».
ατυχείς:
«Να σέ κάψω Γιάννη μ’, να σ’ αλείψω μέλι».
Και βολικούς:
Κόψε σκίνο φτιάσε Γιώργη, κι από κουμαριά Μανώλη,
αν πεις και για τον Γιάννη, απ’ ό,τι ξύλο να ΄ναι κάνει!
Και μπεκρήδες. Λέει ένα παιδικό τραγουδάκι:
«Καλέ μπαμπά, καλέ μαμά,
ο Γιάννης με πειράζει!»
«Και τι σου λέει κόρη μου;»
«Μου λέει πως μ’ αγαπά!»
«Ε, αγάπα τον κι εσύ!»
«Τι; Τον Γιάννη τον μπεκρή;
Που πούλησε τη βράκα του
για μια οκά κρασί;»…
Όλα αυτά βέβαια έχουν να κάνουν με το πλήθος λαού που βαφτίζεται Γιάννης και σ’ αυτό το πλήθος συναντάς διάφορους ανθρώπους. Γι’ αυτό και τους κληρωτούς τους λένε Γιάννηδες και τους νεοσύλλεκτους φαντάρους «Στραβόγιαννους». Γι’ αυτό και το λαϊκό «ακόμη δεν τον είδαμε, Γιάννη τονε είπαμε».
Τραγουδά και το λαϊκό:
Σαρανταπέντε Γιάννηδες στον άγιο Γιάννη Ρέντη
φωνάξανε τα όργανα κι αρχίσανε το γλέντι…
Το μάθανε και τρέξανε οι όμορφες Μαρίες,
τους Γιάννηδες παντρεύτηκαν και γίνανε κυρίες…
Και ‘σείς μητέρες που ‘χετε αγάπη στ’ αγοράκια
στον άγιο Γιάννη τάξτε τα και βγάλτε τα Γιαννάκια…
Οποιος μπλέξει με τον Γιάννη όμορφη ζωή θα κάνει,
σπίτι που δεν έχει Γιάννη προκοπή ποτέ δεν κάνει
Ο αετός είναι το ιερό πτηνό του Αγίου
Ιερό πτηνό του αγίου Ιωάννη του ευαγγελιστή είναι ο αετός (ιερόπτηνο του Διός). Με την βοήθειά του μπόρεσε και έφθασε σε τέτοια ύψη και έγραψε την Αποκάλυψη στην Πάτμο.
Ο λαός μας διηγείται ακόμη, πως κάποτε ο γκιώνης είχε ένα αδελφό, που τον έλεγαν Γιάννη, και τον έχασε. Και από τότε έμεινε να τον αναζητά και να τον φωνάζει: «Γ(κ)ιόν-γ(κ)ιόν»…Ενώ την Γιαννούλα την θεωρούν αξιοπρόσεχτη, κατά την λαϊκή σοφία: «Η Γιαννούλα με την φούστα, ω, τι σείσιμο που κάνει!»…
Στον Άϊ Γιάννη τον Καβαλλάρη τάζουν για να φύγει κάτι που μπήκε στο μάτι και ενοχλεί (από σκουπίδι έως «κριθαράκι»). Τραγουδούν:
Άγιε Γιάννη Καβαλάρη
με σπαθί και με κοντάρι
δώσ’ μου το κλειδάκι σου
ν’ ανοίξω το ματάκι μου
να δω τι έχει μέσα
ή σιτάρι, ή κριθάρι
ή χρυσό μαργαριτάρι…
Μετά πιάνουν το βλέφαρο του ματιού που πονάει με τα δυο δάχτυλα, κάνουν τρεις φορές το σταυρό τους, ανεβοκατεβάζουν τρεις φορές το κρατημένο βλέφαρο και φτύνουν τρεις φορές στον αέρα…
Σε άλλο λαϊκό τραγούδι ο Γιάννης, αφού κατόρθωσε να πλανέψει την Μαριγώ, όταν του ζήτησε να την… νυμφευθεί, άρχισε να… «κάνει νερά»… Έτσι η κοπέλα ζήτησε βοήθεια από την μάνα της:
«Σύρε, μάνα μ’, πέσ’ τού Γιάννη
θά μέ πάρη, τί θά κάνη;
Δώσ’ του προίκα τήν γαϊδάραγιά νά σεργιανάει καβάλα.
Και η απάντηση τής μάνας:
-Μωρ’, τού δίνω καί τ’ αμπέλι’
Μαρίγώ μου, δέν σέ θέλει!»
Τέλος, «φτωχογιάννη» λέει ο λαός μας τον βακαλάο, το ψάρι που κάποτε ήταν πιο φθηνός «κι από μια οκά λάδι». Γενικώς, την 7η Ιανουαρίου τηρείται νηστεία με την κατάλυση ψαριού.
Η λαϊκή παραδοχή για τον Άϊ Γιάννη είναι ότι δεν πέθανε, αλλά κοιμήθηκε βαθιά στη γη, για αυτό και η ανάσα του σείει το χώμα. Πολλοί δε, παραδίδουν πως αναλήφθηκε στους ουρανούς, όπως ο προφήτης Ηλίας, ο Χριστός, κ.ά.
Ειδικώς στον Άϊ Γιάννη τον Τζατζαλιάρη, στην Μυτιλήνη, αφήνουν τζάντζαλα στα σύρματα του περίβολου χώρου, για ν’ αφήσει η αρρώστια κάποιο προσφιλές τους πρόσωπο. Πιστεύουν πως, όπως τα φυσά ο άνεμος και κάποτε τα παίρνει, έτσι θα πάρει κι ο άγιος το πρόβλημα… (Στην Λέσβο, κρεμάνε τζάτζαλα και σε ένα δενδράκι έξω από τον Άγιο Θεράποντα τον Τζατζαλιάρη στα Θερμά Γέρας].
Στην Σκόπελο Βορείων Σποράδων πιστεύουν πως όσοι έχουν στο σπίτι Γιάννη, δεν κάνει να δίνουν προζύμι σε κανένα.
Στα χωριά της ορεινής Δράμας (Βόλακας ή Βώλακας, Μοναστηράκι, Καληβρύση, Πετρούσα, Πύργος) το τριήμερο του Άϊ Γιάννη κάνουν παρέλαση καρνάβαλου, τη γιορτή της Μπάμπως (ή Βάβως ή Μπάμπιντεν) με κλασικό διονυσιακό χαρακτήρα και αναπαράσταση του τοπικού γάμου.
Το παραδοσιακό λειτουργικό χρώμα του είναι το λευκό.
Ο άγιος Ιωάννης είναι ο προστάτης της Μικράς Ασίας, των φαρμακοποιών, των βαρελοποιών, των παρθένων και των χήρων, των βοσκών, των οπλουργών, των κλειδαράδων, των αμπελοκαλλιεργητών και των επαγγελμάτων που σχετίζονται με την γραφή και την αντιγραφή (βιβλιοδέτες, αντιγραφείς, συντάκτες, λιθογράφοι, χαρτοποιοί, συγγραφείς, γραμματείς, θεολόγοι, κ.ά.).
Σύμφωνα με μια εσωτερική παράδοση του χριστιανισμού, δίπλα σε κάθε Εκκλησία του Πέτρου, υπάρχει μια αόρατη και υπόγεια εκκλησία του Ιωάννη, μια «εσωτερική εκκλησία».
Πηγή: newsbreak.gr
