Για την αξία της ιστορικής μνήμης κλήθηκαν να απαντήσουν, τόσο μέσω ερωτήσεων πάνω σε τρία κείμενα όσο και στην έκθεση, οι υποψήφιοι των Γενικών Λυκείων στις Πανελλαδικές Εξετάσεις 2022 κατά τη σημερινή εξέταση του μαθήματος της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας.
ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ
ΘΕΜΑ Α
Ο συγγραφέας καταγράφει τους λόγους για τους οποίους οφείλουμε να μελετάμε την ιστορία. Πρώτα από όλα η ιστορία προσφέρει παραδομένη γνώση, όχι μόνο για την γλώσσα μας, αλλά και για την μετάδοση των αξιών και των κανόνων κοινωνικής οργάνωσης. Γνωρίζοντας την ζωή και το έργο των προγόνων μας κατανοούμε καλύτερα το παρόν, ενώ παράλληλα διδασκόμαστε από τα λάθη μας. Έτσι τελικά κατακτάμε την εθνική αυτογνωσία και προσδιορίζουμε την προοπτική μας ως έθνος στο μέλλον.
ΘΕΜΑ Β 1)
Α)ΛΑΘΟΣ
Β) ΛΑΘΟΣ
Γ)ΣΩΣΤΟ
Δ) ΣΩΣΤΟ
Ε)ΣΩΣΤΟ
Β2 α)
Ο τίτλος του κειμένου «Γιατί να μαθαίνουμε ιστορία» έχει την μορφή ευθείας ερώτησης. Με την επιλογή αυτή ο συγγραφέας δηλώνει εξαρχής το θέμα, που είναι η αξία της ιστορικής γνώσης και η αναγκαιότητα μελέτης ιστορίας. Ο τίτλος είναι ρηματικός και το ρήμα της πρότασης «να μαθαίνουμε» τίθεται σε υποτακτική έγκλιση και σε α’ πληθυντικό πρόσωπο. Με τον τρόπο αυτό καταφέρνει να προσεγγίσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη, να τον προβληματίσει ο οποίος περιμένει από την ανάγνωση του κειμένου την απάντηση. Επομένως ο επικοινωνιακός ρόλος του τίτλου επιτυγχάνεται, καθώς είναι εύστοχος, σύντομος και δηλωτικός του περιεχομένου.
Β2 β)
Η χρήση του ευθέος λόγου στο τέλος της πρώτης παραγράφου και μάλιστα με την μορφή της ερώτησης προσδίδει στο κείμενο διαλογικό χαρακτήρα, προφορικότητα και ζωντάνια. Ο συγγραφέας αξιοποιεί τα βιώματα του ως δάσκαλος και παραθέτει τις ερωτήσεις που έχει δεχτεί από τους φοιτητές του. Έτσι λοιπόν το ύφος του κειμένου αποκτά μεγαλύτερη οικειότητα και αμεσότητα στην μετάδοση του νοήματος.
Β3. Πρόθεση της Κικής δημουλά στο δοθέν απόσπασμα είναι να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη αναφορικά με τον ρόλο της επετείου στη διατήρηση της μνήμης. Για να επιτύχει τον σκοπό της χρησιμοποιεί διάφορες γλωσσικές επιλογές. Αρχικά, κάνει ευρεία χρήση προσωποιήσεων («η επέτειος ... τιμά τους ήρωες, συντονίζει τον ηρωισμό με τον βηματισμό της σημαίας») καταφέρνοντας να αποδώσει τη δυναμική και οργανωτική λειτουργία που έχουν οι επέτειοι στη διατήρηση της πατριωτικής μνήμης. Επίσης, γίνεται χρήση μεταφοράς στο απόσπασμα «είναι ένα δωρεά μεταφορικό μέσο με το οποίο μεταφέρεται το πολυπληθές παρελθόν εδώ στο παρόν». Με αυτή τη γλωσσική επιλογή διαφαίνεται η άμεση σύνδεση παρελθόντος και παρόντος μέσα από τον εορτασμό των επετείων. Τέλος, διακρίνεται έντονη η χρήση του α’ ρηματικού προσώπου («για να επανέλθω, για να δώσω») με το οποίο προσίδεται στο κέιμενο προσωπικός, βιωματικός χαρακτήρας, για τον τρόπο με τον οποίο η ίδια η Κική Δημουλά ερμηνεύει και αποκωδικοποιεί την αξία των επετείων.
ΘΕΜΑ Γ1
Το ταγάρι ,κατά την γνώμη μου ,αποτελεί το σύμβολο που αντιπροσωπεύει το κοινό οικογενειακό παρελθόν. Αποτελεί την σύνδεση τριών γενεών μεταξύ της μητέρας της αφηγήτριας, της γιαγιάς και της προγιαγιάς της. Η αυτοδιηγητική αφηγήτρια σε α' ενικό πρόσωπο μας αφηγείται την ιστορία του ταγαριού που βρήκε ψάχνοντας σε μια κασέλα ως προσωπικό βίωμα και εμπειρία. Για την μητέρα της ήταν σύμβολο των φοιτητικών της χρόνων και των ιδανικών της εποχής “στα φοιτητικά της... επίσης”. Μας μεταφέρει σε ελεύθερο πλάγιο λόγο την επιθυμία της μητέρας της να το πάει στην γιαγιά της για να μας αποκαλύψει την πλάνη της αφηγήτριας ότι ίσως ήθελε να το ξεφορτωθεί. Ο σκοπός ήταν προφανώς να ξυπνήσει και μνήμες της γιαγιάς. Η αφηγήτρια περιγράφει τη ζωή και τον χαρακτήρα της γιαγιάς που είναι συνυφασμένα με τη ζωή στο χωριό σκιαγραφόντας έναν χαρακτήρα παραδοσιακής γιαγιάς. Η θέα του ταγαριού προκαλεί συγκίνηση και νοσταλγία όπως σχολιάζει η αφηγήτρια. Παραθέτει σε ευθύ λόγο τα λόγια της γιαγιάς “Πράγματα για μια ζωή” επιβεβαιώνοντας την συγκίνηση. Έτσι δίνεται το έναυσμα για μια αναδρομική αφήγηση που μας αποκαλύπτει την μορφή του, τον τρόπο κατασκευής του στο σπίτι, στον αργαλειό τη νύχτα με την δικής μαμά. Εικόνες μιας άλλης εποχής. Το ταγάρι είναι ο συνδετικός κρίκος των γυναικών της οικογένειας στο πέρασμα του χρόνου. Αν ήμουν στη θέση της αφηγήτριας θα κρατούσα το ταγάρι με αγάπη και συγκίνηση ως κειμήλιο οικογενειακό με την ελπίδα να φτάσει στα χέρια της δικής μου κόρης συνεχίζοντας αυτό το ταξιδί της παραδοσιακής ιστορίας.
ΘΕΜΑ Δ
Κειμενικό είδος: Άρθρο στην ιστοσελίδα του σχολείου
Ρηματικά πρόσωπα: γ’ πρόσωπο, α’ ενικό και α’ πληθυντικό.
Τίτλος: Αξίζει να μαθαίνουμε την Ιστορία;
Πρόλογος: Πολλοί μαθητές, κυρίως της Γ’ Λυκείου, δεν αγαπούν το μάθημα της Ιστορίας και θεωρούν ότι προσθέτει περισσότερες απαιτήσεις στο ήδη επιβαρυμένο σχολικό τους πρόγραμμα. Προσωπικά, μου αρέσει να μαθαίνω για την ιστορία του τόπου μου αλλά και για γεγονότα της παγκόσμιας ιστορίας, ωστόσο θεωρώ ότι ο τρόπος διδασκαλίας του μαθήματος δεν είναι ενδιαφέρων και ελκυστικός για τους περισσότερους μαθητές. Αντιλαμβάνομαι, όμως, ότι αξίζει να τη διδασκόμαστε για πολλούς λόγους και θεωρώ απαραίτητη τη βιωματική επαφή με το ιστορικό μας παρελθόν, για την καλύτερη κατανόησή του.
Κύριο μέρος:
Α΄ Ζητούμενο: αξία της ιστορικής γνώσης
Η γνώση της ιστορίας συμβάλλει:
· στη γνώση και αποφυγή λαθών του παρελθόντος και παράλληλα στον εντοπισμό των αιτίων πολλών σύγχρονων κοινωνικών προβλημάτων, επομένως η γνώση της ιστορίας συμβάλλει στην καλύτερη κατανόηση του παρόντος
· στη γνώση του εαυτού μας και του πολιτισμού μας και κατ’ επέκταση στην ενίσχυση της εθνικής μας συνείδησης, στην ανάπτυξη της φιλοπατρίας και στην τόνωση της εθνικής αυτογνωσίας
· στην καλλιέργεια πνεύματος γόνιμου διεθνισμού και στη συνεργασία μεταξύ των κρατών, αφού επιτρέπει στους πολίτες να εντοπίζουν όχι μόνο τα στοιχεία που χωρίζουν αλλά κι εκείνα που ενώνουν τους λαούς
· στη συνειδητοποίηση της αξίας της ειρήνης και στην απαξίωση του πολέμου
· στη μετάδοση αξιών και ιδανικών, αλλά και ερεθισμάτων για δράση και δημιουργία
· στη διεύρυνση των πνευματικών οριζόντων, στην απομάκρυνση από στερεοτυπικές αντιλήψεις και προκαταλήψεις, καθώς και στην αντίσταση σε κάθε προσπάθεια παραπληροφόρησης και προπαγάνδας
Β΄ Ζητούμενο: βιωματικοί τρόποι για να καλλιεργηθεί από τους νέους το ενδιαφέρον για το ιστορικό παρελθόν
· Το σχολείο οφείλει να προωθήσει την ουσιαστική διδασκαλία του μαθήματος της Ιστορίας. Το μάθημα μπορεί να γίνει πιο ενδιαφέρον και ελκυστικό για τους μαθητές με τη χρήση από τον καθηγητή σύγχρονων πολυμέσων (διαδραστικού πίνακα, οπτικοακουστικού υλικού). Ακόμη, με συχνές επισκέψεις σε ιστορικά μνημεία, αρχαιολογικούς τόπους και μουσεία. Οι εορταστικές εκδηλώσεις να αποκτήσουν ουσιαστικό περιεχόμενο και να κατανοήσουν οι μαθητές τη σημασία διεξαγωγής τους.
· Η οικογένεια με τη σειρά της οφείλει να δίνει υγιή παραδείγματα στη νέα γενιά. Οι ίδιοι οι γονείς πρέπει να είναι γνώστες της ιστορίας και να συζητούν με τα νεαρά μέλη την αξία της μετάδοσης των διδαγμάτων της ιστορίας. Να επισκέπτονται όλοι μαζί μνημεία και ιστορικούς τόπους. Να μεταβιβάζουν στα νεαρά μέλη τις αξίες της παράδοσής μας.
· Από την πλευρά τους, οι πνευματικοί άνθρωποι έχουν καθήκον να διαφωτίσουν και να αφυπνίσουν την κοινή γνώμη και κυρίως τους νέους, με ενεργή παρουσία τους στα ΜΜΕ και σε προγράμματα ιστορικού περιεχομένου σε ζώνες τηλεθέασης που μπορούν να παρακολουθήσουν οι μαθητές.
· Παράλληλα, η πολιτεία να στηρίξει ενεργά το έργο των φορέων που συνδέονται με την ιστορία και να δημιουργήσει κέντρα μελέτης για την προώθηση της ιστορικής γνώσης στους νέους.
Επίλογος: Συμπερασματικά, η γνώση της ιστορίας κρατά ζωντανή την ιστορική μας μνήμη και τη σύνδεσή μας με τους προγόνους μας, στους οποίους εν μέρει οφείλουμε την ιστορική μας συνέχεια. Αξίζει, λοιπόν, όλοι οι φορείς αγωγής, και κυρίως το σχολείο, να συμβάλλουν, ώστε να καταστήσουν την εκμάθησή της πιο ενδιαφέρουσα και όχι ένα ακόμη «ανιαρό» μάθημα στο σχολικό πρόγραμμα.
Μπορείτε να δείτε εδώ τα θέματα.
Σύμφωνα με την εκτίμηση των Φροντιστηρίων Παπαδέα, τα τρία κείμενα ήταν κατανοητά και τα ερωτήματα σαφή. Ακόμα και το λογοτεχνικό κείμενο, που συνήθως κρύβει δυσκολίες, μπορούσε να απαντηθεί εύκολα.
Παράλληλα, το θέμα της έκθεσης (ιστορική μνήμη) είναι πάντα επίκαιρο, πολύ περισσότερο φέτος λόγω της συμπλήρωσης εκατό χρόνων από τη Μικρασιατική Καταστροφή.
Βατά και αναμενόμενα τα θέματα
Σύμφωνα με την πρώτη εκτίμηση του φιλολόγου των Φροντιστηρίων Παπαδέα, Γιάννη Μπέκου, τα φετινά θέματα για τη Νεοελληνική Γλώσσα και Λογοτεχνία είναι βατά και αναμενόμενα, καθώς οι μαθητές είχαν ασχοληθεί φέτος με το ζήτημα της ιστορίας. Όλα τα ερωτήματα κρίνονται σαφή και μπορούν να απαντηθούν από τους υποψηφίους χωρίς ιδιαίτερες δυσκολίες.
Όσον αφορά στα τρία αποσπάσματα κειμένων που δόθηκαν στους υποψηφίους, τα δύο πρώτα ήταν μη λογοτεχνικά, αν και το δεύτερο απόσπασμα με τμήμα ομιλίας της Κικής Δημουλά είχε αρκετά λογοτεχνικά στοιχεία. Σημειώνεται ότι άλλες χρονιές έχουν δοθεί δύο και όχι τρία αποσπάσματα.
Οι ερωτήσεις θεωρίας και το «Σωστό – Λάθος» δεν είχαν παγίδες. Το Θέμα Γ πάντα έχει κάποιες δυσκολίες: στην προκειμένη περίπτωση οι μαθητές ίσως δυσκολευτούν να ταυτιστούν με τη διαφορετική εποχή που περιγράφει ο Θανάσης Βαλτινός στο απόσπασμά του.
Τέλος, το θέμα της έκθεσης (Θέμα Δ) αφορούσε στην αξία της ιστορίας και βιωματικούς τρόπους που οι νέοι μπορούν οι νέοι σε επαφή μαζί της.
