Παραδοχή από το ΔΝΤ για τα ΔΝΤ σε γ λάθη και αναγνώριση της μοναδικότητας του ελληνικού προβλήματος περιλαμβάνει η έκθεση του Ανεξάρτητου Γραφείου Αξιολόγησης (ΙΕΟ) του Ταμείου η οποία δόθηκε σήμερα στη δημοσιότητα.
Ειδικότερα, το ΙΕΟ αναφέρει πως πριν ακόμη αποφασιστεί επισήμως η συμμετοχή του ΔΝΤ στην Ελλάδα τα στελέχη του είχαν καταλήξει ότι το χρέος της Ελλάδος ήταν «με μεγάλη πιθανότητα» μη βιώσιμο ακόμη και αν η χώρα εφάρμοζε κατά γράμμα το πρόγραμμα.
Ωστόσο, παραδέχεται ότι υπέπεσε σε τέσσερα σοβαρά λάθη το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, όσον αφορά στους υπολογισμούς του για το πρώτο πρόγραμμα διάσωσης της Ελλάδας
Υπό την ασφυκτική πίεση των Ευρωπαίων που είχαν ήδη αποφασίσει ότι δεν θα προχωρούσαν σε αναδιάρθρωση του χρέους, το Ταμείο μέσω «μη διαφανών διαδικασιών» αποφάσισε να τροποποιήσει τα ίδια του τα κριτήρια, ώστε να μετέχει στο ελληνικό πρόγραμμα με το ποσό ρεκόρ των 30 δισ. ευρώ. Μάλιστα, για το γεγονός ότι η κατ’ εξαίρεση χρηματοδότηση του ελληνικού προγράμματος αποδόθηκε επισήμως στην ανάγκη να αποσοβηθεί ο υψηλός κίνδυνος μετάδοσης της κρίσης, το ΙΕΟ αναφέρει πως αυτός ο κίνδυνος μετάδοσης της κρίσης δεν τεκμηριώθηκε ποτέ επαρκώς.
Συμφώνα με τους συντάκτες της έκθεσης η διαδικασία τροποποίησης των κανονισμών του Ταμείου παρέκλινε σημαντικά από τις συνήθεις πρακτικές του οργανισμού. Μελή του ΔΣ του ΔΝΤ που μίλησαν στο Ανεξάρτητο Γραφείο Αξιολόγησης υποστήριξαν μάλιστα πως η τροποποίηση ήταν «κρυμμένη» μέσα σε μια πρόταση για να μην γίνει εύκολα αντιληπτή. Επίσης προκύπτει ότι η Διοίκηση του Ταμείου -Ντομινίκ Στρος-Καν - δεν ενημέρωσε επαρκώς το Διοικητικό Συμβούλιο για τους πραγματικούς κινδύνους που θα προέκυπταν από τη μη βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους .
Ακόμη, στην έκθεση υπογραμμίζεται πως υπερεκτιμήθηκε η δυνατότητα της Ελλάδος να προχωρήσει σε «ασυνήθιστου» μεγέθους δημοσιονομική προσαρμογή σε τόσο μικρό χρονικό διάστημα.
«Η υπόθεση ότι η Ελλάδα θα μπορούσε να επιστρέψει στις αγορές στα μέσα του 2012 αποδείχτηκε λανθασμένη, υποτιμήθηκαν οι βαρύτατες συνέπειες της εσωτερικής υποτίμησης, ο στόχος για την αποδοτικότητα των ιδιωτικοποιήσεων αποδείχτηκε εκτός πραγματικότητας, ενώ και η προσαρμογή δεν κατανεμήθηκε ισομερώς και δικαία σε όλα τα στρώματα της κοινωνίας», σημειώνεται στην έκθεση.
Εκτός από το λάθος στους δημοσιονομικούς πολλαπλασιαστές, το οποίο έχει αναγνωρίσει το Ταμείο, τα επιπλέον λάθη που εντοπίζει το ΔΝΤ, τροφοδότησαν τον φαύλο κύκλο λήψης σκληρών δημοσιονομικών μέτρων , μεγαλύτερης ύφεσης και λήψης πρόσθετων μέτρων.
Τι αναφέρει η έκθεση
Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά η έκθεση, παρά το γεγονός ότι το ΔΝΤ πέφτει έξω στις προβλέψεις του αρκετά συχνά, η απόκλιση για το ΑΕΠ της Ελλάδας είναι «μοναδική περίπτωση».
Η ύφεση στην Ελλάδα αποδείχθηκε πολύ βαθύτερη από τις εκτιμήσεις του προγράμματος , με τη συρρίκνωση του ΑΕΠ να φτάνει το 17% το 2012 σε σχέση με το 2009 έναντι 5,5% που είχε εκτιμηθεί, όπως τονίζεται στην έκθεση.
Την ίδια περίοδο, το ονομαστικό ΑΕΠ ήταν περίπου κατά ένα πέμπτο χαμηλότερο έναντι εκτίμησης για μείωση 2%.
Οι αρχικές εκτιμήσεις για το ΑΕΠ διατηρήθηκαν έως την πέμπτη αξιολόγηση , τον Δεκέμβριο του 2011 και τότε αναθεωρήθηκαν προς το κάτω με την επιστροφή στην ανάπτυξη να τοποθετείται πλέον για το 2014 .
Οι λανθασμένες εκτιμήσεις για την ανάπτυξη, οδήγησαν και σε λανθασμένες εκτιμήσεις για την ανεργία.
Το ποσοστό ανεργίας το 2012 ήταν 25% έναντι πρόβλεψης για 15%.
«Δεν είναι ασύνηθες για τα προγράμματα του ΔΝΤ να απογοητεύουν σε σύγκριση με τις αρχικές προβλέψεις αλλά η τάξη μεγέθους είναι συνήθως πολύ μικρότερη σε σχέση με αυτή της Ελλάδας. Στη βάση 159 προγραμμάτων, μια παλαιότερη εκτίμηση δείχνει ότι οι προβλέψεις έπεσαν έξω στο 60% των προγραμμάτων και μέσα σε μια περίοδο δύο ετών η μέση απόκλιση ήταν 1,5% ή 6,4% στις περιπτώσεις κρίσεων κεφαλαίου.
Η απόκλιση στις προβλέψεις για το ΑΕΠ της Ελλάδας είναι μοναδική περίπτωση ακόμα και για τα στάνταρντ των προγραμμάτων του ΔΝΤ», όπως σημειώνεται στην έκθεση.
Αναλυτικότερα στην έκθεση, τονίζονται, μεταξύ άλλων, τα εξής:
• Το υπ' αριθμόν ένα λάθος ήταν ότι το ΔΝΤ δεν επέμεινε για αναδιάρθρωση του χρέους προτού ξεκινήσει το πρόγραμμα. Εφόσον δεν έγινε αναδιάρθρωση του χρέους προτού χρηματοδοτηθεί η Ελλάδα από το Ταμείο, το ΙΕΟ αποφαίνεται πως θα έπρεπε να είχε ζητήσει από τους Ευρωπαίους μεγαλύτερη χρηματοδοτική στήριξη προς την Ελλάδα.
• Η αναδιάρθρωση χρέους που έγινε με το "κούρεμα" των ομολόγων που κατείχε ο ιδιωτικός τομέας (PSI) το 2012 έγινε με μεγάλη καθυστέρηση και το καθαρό όφελός της δεν ξεπέρασε τα 85 δισ. ευρώ (έναντι μεικτού οφέλους 200 δισ. ευρώ), μέγεθος που κρίνεται ανεπαρκές από το IEO.
• Η στρατηγική διάσωσης που υιοθετήθηκε ήταν εξαιρετικά παρακινδυνευμένη και η προσαρμογή που επιβλήθηκε στη χώρα μας ήταν υπερβολικά εμπροσθοβαρής, κυρίως επειδή έπρεπε να αποκλιμακωθεί ο λόγος χρέους/ΑΕΠ από το 2013.
• Μολονότι το ρίσκο μετάδοσης της κρίσης διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στη λήψη της απόφασης για συμμετοχή του Ταμείου στο ελληνικό πρόγραμμα, την ίδια στιγμή οι συνέπειες μετάδοσης της κρίσης δεν ποσοτικοποιήθηκαν αυστηρώς ούτε συζητήθηκαν διεξοδικά στο εσωτερικό του Ταμείου. Σε άλλο σημείο επισημαίνεται ακόμα ότι η διεθνής κοινότητα θα έπρεπε να είχε επωμιστεί, τουλάχιστον εν μέρει, το κόστος της παρέμβασης ώστε να μη διαχυθεί η κρίση, κάτι που δεν έγινε.
• Οι υπερβολικά φιλόδοξες προβλέψεις που έκανε το ΔΝΤ αρχικά και οι οποίες στην πράξη δεν έβγαιναν αληθινές είχαν ως αποτέλεσμα να γίνεται ολοένα και πιο δύσκολη η επίτευξη των στόχων. Ενδεικτικά, γίνεται αναφορά στην υπεραισιόδοξη εκτίμηση του ΔΝΤ ότι τα έσοδα από τις ιδιωτικοποιήσεις θα φτάσουν τα 50 δισ. ευρώ από τα 12,5 δισ. που αρχικά είχαν υπολογιστεί. Το ΙΕΟ παραδέχεται ότι αυτή η χαοτική διαφορά οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην προσπάθεια των τεχνοκρατών του ΔΝΤ να δείξουν ότι "βγαίνουν τα νούμερα" σε σχέση με τη βιωσιμότητα του χρέους και τους δημοσιονομικούς στόχους.
• Δεν δόθηκε ιδιαίτερη σημασία στο γεγονός ότι η Ελλάδα ως μέλος μίας νομισματικής ένωσης δεν είχε δυνατότητα ευελιξίας, καθώς η συμμετοχή της δημιουργούσε περιορισμούς για εναλλακτική στρατηγική.
• Το ΔΝΤ χρειάστηκε μήνες για να συνειδητοποιήσει ότι η διοικητική ικανότητα της Ελλάδας ήταν πολύ αδύναμη και ότι τα κατεστημένα συμφέροντα δημιουργούσαν ανυπέρβλητα εμπόδια.
• Το ΔΝΤ λειτούργησε με τη λογική πως τα κράτη της ζώνης του ευρώ πρέπει να αντιμετωπίζονται διαφορετικά σε σχέση με τα κράτη που δεν είναι μέλη της Ευρωζώνης.
• Το Ταμείο βρέθηκε απροετοίμαστο στη συνεργασία με τους Ευρωπαίους εταίρους. Αν και η τρόικα αποδείχθηκε αποτελεσματικός μηχανισμός στο να πραγματοποιήσει συζητήσεις με τις κυβερνήσεις, το Ταμείο έχασε τη χαρακτηριστική του ευελιξία ως διαχειριστής κρίσεων και λειτούργησε με τρόπο που δημιούργησε υπόνοιες για πολιτικές παρεμβάσεις. Επίσης, οι Ευρωπαίοι φάνηκαν συχνά απρόθυμοι να προσφέρουν αναμφισβήτητη υποστήριξη προς την Ελλάδα.
• Η τεχνική βοήθεια που παρείχε το ΔΝΤ στην Ελλάδα αντιμετώπισε πολλές δυσκολίες, λόγω της ανάγκης συντονισμού με την Task Force της Ε.Ε., η οποία βασιζόταν σε εξωτερικούς συμβούλους από τα κράτη-μέλη.
• Η ελληνική πλευρά δεν ανέλαβε την ευθύνη (ιδιοκτησία) του προγράμματος, με αποτέλεσμα οι τεχνοκράτες του Ταμείου να αναλώνονται στον καθορισμό υπερβολικά αναλυτικών προαπαιτούμενων μέτρων και να επικρατεί έτσι η εντύπωση ότι τα μέτρα επιβάλλονται από τους δανειστές.
Οι πολλαπλασιαστές
Παρ’ ότι δεν είναι ασύνηθες για τα προγράμματα του ΔΝΤ να πέφτουν έξω στις προβλέψεις για το ΑΕΠ , όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στην έκθεση, η απόκλιση για το ΑΕΠ της Ελλάδας είναι "μοναδική περίπτωση" παραδέχεται το ΙΕΟ και τονίζει τα εξής για τους πολλαπλασιαστές:
• Η σωρευτική ύφεση στην Ελλάδα διαμορφώθηκε στο 17% την περίοδο 2009-2012, ενώ το πρόγραμμα προέβλεπε συρρίκνωση του ΑΕΠ μόλις κατά 5,5% σωρευτικά.
• Στο ίδιο διάστημα, το ονομαστικό ΑΕΠ ήταν περίπου κατά ένα πέμπτο χαμηλότερο έναντι εκτίμησης για μείωση 2%.
• Οι αρχικές εκτιμήσεις για το ΑΕΠ διατηρήθηκαν έως την πέμπτη αξιολόγηση, τον Δεκέμβριο του 2011, και μόνο τότε αναθεωρήθηκαν προς το κάτω με την επιστροφή στην ανάπτυξη να τοποθετείται πλέον για το 2014.
• Ακολουθώντας τις λανθασμένες εκτιμήσεις για την ανάπτυξη, έπεσαν έξω και οι εκτιμήσεις για την ανεργία. Το ποσοστό ανεργίας το 2012 ήταν 25%, έναντι πρόβλεψης για 15%.
Εμφανώς προβληματισμένο, το ΙΕΟ σημειώνει ότι "δεν είναι ασύνηθες για τα προγράμματα του ΔΝΤ να απογοητεύουν σε σύγκριση με τις αρχικές προβλέψεις, αλλά η τάξη μεγέθους είναι συνήθως πολύ μικρότερη σε σχέση με αυτή της Ελλάδας. Στη βάση 159 προγραμμάτων, μια παλαιότερη εκτίμηση δείχνει ότι οι προβλέψεις έπεσαν έξω στο 60% των προγραμμάτων και μέσα σε μια περίοδο δύο ετών η μέση απόκλιση ήταν 1,5% ή 6,4% στις περιπτώσεις κρίσεων κεφαλαίου. Η απόκλιση στις προβλέψεις για το ΑΕΠ της Ελλάδας είναι μοναδική περίπτωση ακόμα και για τα στάνταρντ των προγραμμάτων του ΔΝΤ"!
Οι αστοχίες στην εκτίμηση για την ύφεση αποδίδονται στους εξής παράγοντες:
• Κάθετη πτώση των ιδιωτικών επενδύσεων σε ευθεία αντιδιαστολή με τις αισιόδοξες προβλέψεις του προγράμματος.
• Το πρόγραμμα λάμβανε υπόψη έναν πολλαπλασιαστή μόλις 0,5 παρά τις παραδοχές των στελεχών του Ταμείου ότι η κλειστή ελληνική οικονομία και η απουσία εργαλείων υποτίμησης του νομίσματος θα πολλαπλασίαζε το δημοσιονομικό σοκ. Ο πολλαπλασιαστής τελικά ήταν διπλάσιος.
• Οι ιδιαιτερότητες των ελληνικών εξαγωγών δεν ελήφθησαν υπόψη όταν αξιολογούνταν η ικανότητα του προγράμματος να αντιμετωπίσει τις εξωτερικές προσαρμογές.
• Το μέγεθος του δυνητικού ΑΕΠ ενδεχομένως να είχε υπερεκτιμηθεί.
• Η εμπιστοσύνη προς την ελληνική οικονομία επηρεάστηκε δυσμενώς από εσωτερικές κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις και από τις αναφορές Ευρωπαίων πολιτικών περί εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη (Grexit).
Τι αναφέρει η Κριστίν Λαγκάρντ
Η Γενική Διευθύντρια του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ αναφερόμενη στην έκθεση του ΙΕΟ διαχώρισε τα τρία επιτυχημένα προγράμματα (Ιρλανδίας, Πορτογαλίας και Κύπρου) από αυτό της Ελλάδος, αναγνωρίζοντας ότι η Ελλάδα αποτελεί «ειδική περίπτωση».
Με δήλωση της υποστηρίζει ότι η «η Ελλάδα έθεσε πρόσθετες και μοναδικές προκλήσεις. Με απαράμιλλη διεθνή στήριξη, η χώρα προχώρησε σε μία αξιοσημείωτη δημοσιονομική προσαρμογή. Ωστόσο η χώρα επλήγη σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι σε άλλες χώρες από τις αντιδράσεις που εκδηλώθηκαν από οργανωμένα συμφέροντα, από σοβαρά προβλήματα εφαρμογής του προγράμματος , καθώς και επαναλαμβανόμενες πολιτικές κρίσεις. Τα παραπάνω οδήγησαν σε επαναλαμβανόμενες κρίσεις, υπονομεύοντας την εμπιστοσύνη με τον φόβο του Grexit να επικρέμεται. Όλα αυτά είχαν ως αποτέλεσμα η ύφεση στη χώρα να είναι πολύ βαθύτερη σε σχέση με τις αρχικές προβλέψεις του προγράμματος».
Η κ. Λαγκάρντ αναγνωρίζει ότι κανένα από αυτά τα εμπόδια δεν είχε προβλεφθεί εκ των προτέρων με αποτέλεσμα το πρώτο πρόγραμμα να αποδειχθεί εξαιρετικά αισιόδοξο. Παρά ταύτα η Ελλάδα παρέμεινε μέλος της ζώνης του ευρώ, επιτυγχάνοντας έτσι τον βασικό στόχο που είχε τεθεί τόσο από την ίδια τη χώρα όσο και από τα υπόλοιπα μέλη της ευρωζώνης.
Η ιδία υποστηρίζει ότι η Ελλάδα ωφελήθηκε από τη σημαντική ελάφρυνση του δημοσίου χρέους το 2012 , καθώς και την αναχρηματοδότηση πολύ ευνοϊκούς όρους από τους επίσημους πιστωτές της, και το ΔΝΤ. Επαναλαμβάνει δε την έκκληση του Ταμείου για περαιτέρω ελάφρυνση του χρέους.
