Το ψέμα που χρησιμοποιεί ο γονιός- για να επιβάλει την τάξη- δείχνει ότι δεν σέβεται όχι μόνο το παιδί αλλά ούτε τον εαυτό του, σύμφωνα με την ψυχολόγο κ. Μαριέττα Ρήγα- Πεπελάση. «Οι περισσότεροι γονείς θεωρούν ότι το παιδί που έχουν απέναντί τους, ο μικρός αυτός ανθρωπάκος, δεν έχει την κρίση για να καταλάβει πως αυτό που του λένε για να το αποτρέψουν από μια αταξία ή για να ξεμπερδεύουν εύκολα με κάτι που απαιτεί ο γιος ή η κόρη τους είναι ψέμα, το οποίο μπορεί να το “βρουν” μετέπειτα μπροστά τους με ποικίλους τρόπους».
Η κ. Πεπελάση τονίζει ότι κάποια ψέματα ίσως θα μπορούσαν να έχουν μια αληθινή βάση και να είναι αποτελεσματικά χωρίς να εκθέτουν τους γονείς στα μάτια των παιδιών. «Όλα τα ψέματα δεν είναι ίδια και εξαρτάται κατά πολύ από τους γονείς και τον τρόπο που τα χρησιμοποιούν. Για παράδειγμα, είναι τελείως διαφορετικό να πεις στο παιδί σου να μην πηγαίνει στην άκρη της σκάλας γιατί θα έρθει ο μπαμπούλας για να το πάρει απ΄ ό,τι να του πεις ότι ήξερες ένα παιδί που έκανε το ίδιο, έπεσε και πήγε στο νοσοκομείο και πονούσε». Το δεύτερο φυσικά είναι ψέμα αλλά κατά το ήμισυ, αφού οι πιθανότητες να πάθει το ίδιο είναι πολλές, σύμφωνα με την κ. Πεπελάση.
«Αντί οι γονείς να καταφεύγουν στα εύκολα ψέματα για να ξεμπερδεύουν γρήγορα από τις απαιτήσεις των παιδιών καλύτερα θα ήταν να επιστρατεύσουν τη φαντασία τους. Τα ψέματα που θα ανακαλύψουν τα παιδιά θα τα κάνουν να χάσουν την εμπιστοσύνη προς το πρόσωπο των γονιών τους, θα γίνουν επιθετικά και προσβλητικά».
«Η κόρη μου πεταγόταν στον ύπνο της για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα και γι΄ αυτό ευθυνόμουν εγώ. Την απειλούσα ότι αν άνοιγε την πόρτα και έβγαινε έξω θα ερχόταν η γιαγιά για να την πάρει και το παιδί είχε αρχίσει να φοβάται πολύ».
Δεν είναι όμως το μοναδικό ψέμα που έλεγε η Άννα Παυλίδου στην 6χρονη κόρη της Γιώτα, ούτε φυσικά είναι η μοναδική μάνα που σκαρφίζεται μικρά τεχνάσματα προκειμένου να εξασφαλίσει την υπακοή του παιδιού της. Τα αποτελέσματα, άλλωστε, είναι πιο άμεσα όταν οι γονείς χρησιμοποιούν κάποιο ψέμα που κρύβει μια απειλή.
Στον φανταστικό κόσμο των παιδιών δεν πρωταγωνιστούν μόνο τα αγαπημένα τους καρτούν αλλά και τα «πλάσματα» που χρησιμοποιούν οι γονείς τους. Στον κόσμο των δύο παιδιών της κ. Άννας Παυλίδου, του 9χρονου Αντώνη και της 7χρονης Γιώτας, για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα κυριαρχούσε η «γιαγιά». «Είχα εφεύρει αυτή τη “γιαγιά” για να μπορώ, ειδικά όταν ήταν σε μικρότερη ηλικία, να είμαι ήσυχη ότι δεν θα ανοίξουν την πόρτα όταν δεν τα βλέπω και θα βγουν στον δρόμο». Για μεγάλο διάστημα η μικρή Γιώτα είχε χάσει τον ύπνο της. «Δεν ήταν όμως το μοναδικό σύμπτωμα που μαρτυρούσε ότι το παιδί βασανιζόταν από τη μορφή μιας γιαγιάς» λέει ο σύζυγος της κ. Παυλίδου, Νίκος Καλαματιανός.
«Κάθε φορά που βγαίναμε έξω και βλέπαμε κάποια ηλικιωμένη κυρία άρχιζαν να μας ρωτάνε αν είναι αυτή που παίρνει τα παιδιά. Ταρακουνηθήκαμε αρκετά και αρχίσαμε να λέμε ένα άλλο ψέμα: ότι η γιαγιά αυτή έφυγε και πήγε σε άλλη γειτονιά για να πάρει άλλα παιδιά που δεν είναι υπάκουα».
Έρευνα του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας και του Πανεπιστημίου του Τορόντο που έγινε από την Αμερικανίδα ψυχολόγο Γκέιλ Χέιμαν και που δημοσιεύεται στην επιθεώρηση «Journal of Μoral Εducation» δείχνει ότι ακόμη και οι γονείς που δεν θέλουν να λένε ψέματα, καταφεύγουν σε αυτά για να ελέγχουν τη συμπεριφορά των παιδιών. Η Γκέιλ Χέιμαν εξέτασε 130 σπουδαστές αλλά και τους γονείς τους και διαπίστωσε ότι περισσότερο από 80% των γονέων είχαν χρησιμοποιήσει ψέματα κάποια στιγμή, ακόμη και εκείνοι που επέμειναν στα παιδιά τους ότι δεν ήταν ποτέ εξοικειωμένοι με τα ψέματα. Η έρευνα έδειξε ότι όταν τα παιδιά αντιληφθούν τα ψέματα, χάνουν την εμπιστοσύνη τους προς τους γονείς τους.
«Μεγάλη ντροπή»
«Αισθάνθηκα μεγάλη ντροπή όταν πήγα μια μέρα στο σχολείο και διαπίστωσα ότι αυτό που μου είπε η μαμά μου για το πώς παράγεται το μέλι ήταν ψέμα. Για να ξεμπερδεύει εύκολα- ίσως επειδή είχε δουλειά, ίσως γιατί βαριόταν- μου είχε πει ότι οι μέλισσες βγάζουν το μέλι από τον ποπό». Αυτή την... εκδοχή για την παραγωγή του μελιού ανέπτυξε μια μέρα στην τάξη της η κ. Άντα Παλατζιάν και υπέστη φυσικά την κοροϊδία των συμμαθητών της. «Δεν ήταν μόνο η κοροϊδία από την τάξη που με έκανε να νιώσω άσχημα, είναι και η στενοχώρια που αισθάνθηκα όταν διαπίστωσα ότι η μητέρα μου, μου είπε ψέματα. Ήμουν καχύποπτη για αρκετά μεγάλο διάστημα σε ό,τι μου έλεγε». Η ίδια είναι σήμερα μητέρα δύο παιδιών και όπως τονίζει: «Τώρα καταλαβαίνω πόσο δύσκολο είναι να απαντήσεις στις ερωτήσεις των παιδιών χωρίς να τα τραυματίσεις ή να τα παραπλανήσεις.
Ιδιαίτερα όταν αυτές σχετίζονται με τον θάνατο ή το σεξ. Νομίζω ότι ο καλύτερος τρόπος είναι να επιστρατεύεις τη φαντασία σου. Ειδικά σε θέματα που αφορούν τη συμπεριφορά τους. Πάντως, προτιμώ να μη λέω εκφοβιστικά ψέματα. Για παράδειγμα, όταν δεν τρώει το φαγητό του δεν είναι ανάγκη να του λέμε ότι θα έρθει ο μπαμπούλας, αλλά ότι θα στενοχωρηθεί η νεράιδα που το βλέπει να μην τρώει».
Η Αμερικανίδα ψυχολόγος Γκέιλ Χέιμαν υποστηρίζει ότι τα αντιφατικά μηνύματα που μπορεί να πάρει ένα παιδί όταν διαπιστώσει ότι οι γονείς του λένε ψέματα μπορεί να πλήξουν σοβαρά τη σχέση μεταξύ τους, θέτοντας μάλιστα το ερώτημα: «Εάν πείτε στα παιδιά ότι το “ψέμα είναι το χειρότερο πράγμα που μπορείτε να κάνετε», τι θα σκεφτούν όταν ανακαλύπτουν ότι εσείς οι ίδιοι τους έχετε πει ψέματα;».
Όσο όμως και αν γνωρίζουν οι γονείς ότι αυτή η μέθοδος δεν είναι η καλύτερη, προκειμένου να εξασφαλίσουν σε γρήγορα χρόνο τα επιθυμητά αποτελέσματα καταφεύγουν σε απειλές που κρύβουν ψέματα.
Όπως λέει η κ. Παυλίδου, «για αρκετά μεγάλο χρονικό διάστημα τα φόβιζα ότι αν δεν πάνε για ύπνο νωρίς θα φύγω από το σπίτι. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να μένουν ξάγρυπνα στο κρεβάτι τους από τον φόβο ότι μπορούσα και να τα αφήσω και να φύγω. Όταν άκουγαν κλειδιά στην πόρτα πετάγονταν πάνω έντρομα»!
