Εκφοβισμό μέσω διαδικτύου ή μέσω χρήσης νέων τεχνολογιών (cyberbullying) δέχονται όλο και περισσότεροι νέοι, λόγω της ραγδαίας ανάπτυξης της τεχνολογίας.
Το φαινόμενο του ηλεκτρονικού εκφοβισμού είναι παγκόσμιο, ενώ ανησυχητικές διαστάσεις παίρνει και στη χώρα μας, με ακραίο παράδειγμα του φαινομένου, σε συνδυασμό με αυτοκτονία, την περίπτωση του μαθητή του ΟΑΕΔ, ο οποίος πυροβόλησε τρία άτομα και στη συνέχεια αυτοκτόνησε.
Πρόσφατη μελέτη του επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας του Πανεπιστημίου Goldsmith College του Λονδίνου, Πίτερ Κ. Σμιθ, σε μαθητές γυμνασίου έδειξε ότι, το 46% υπήρξαν θύματα επιθετικότητας με μηνύματα, με κάμερες κινητών τηλεφώνων, με χρήση κινητών, με e-mail, μέσω chat room, μέσω άμεσων μηνυμάτων και μέσω χρήσης διαδικτύου, ενώ οι θύτες ήταν κυρίως μεγαλύτεροι σε ηλικία και σε μεγάλο ποσοστό δεν ανέφεραν σε κανέναν το περιστατικό.
Εξάλλου, έρευνα που διενεργήθηκε υπό την αιγίδα της Επιτροπής Κοινωνικής Πολιτικής σε πρωτοετείς φοιτητές του ΑΠΘ έδειξε ότι, το ποσοστό φοιτητών που δέχτηκαν κάποια μορφή cyberbullying φτάνει έως και το 44%, το ποσοστό των θυτών "αγγίζει" το 16% και το ποσοστό των φοιτητών που είδαν συμφοιτητές τους να δέχονται κάποια μορφή cyberbullying φτάνει μέχρι και 54%.
Τα παραπάνω επισήμανε, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η φυσικός-ραδιοηλεκτρολόγος και μέλος της Διοικούσας Επιτροπής Ευρωπαϊκού Προγράμματος E-COST για το cyberbullying, Βασιλική Γκουντσίδου, με αφορμή ανακοίνωσή της στο 39ο Παιδιατρικό Συμπόσιο, που ολοκληρώθηκε χτες στη Θεσσαλονίκη.
Η έρευνα για το cyberbullying, όπως εξήγησε η κ. Γκουντσίδου, βρίσκεται σε αρχικό στάδιο και όταν γίνεται, αφορά συνήθως ένα ή δύο είδη και διεξάγεται σε μαθητές Γυμνασίου ή Λυκείου.
Βullying θεωρείται ο επαναλαμβανόμενος εκφοβισμός ατόμων με πραγματική ή απειλούμενη μαρτυρική ποινή φυσικής, προφορικής, γραπτής ή συναισθηματικής κακομεταχείρισής τους ή της αρπαγής της περιουσίας τους και συμπεριλαμβάνει και τις περιπτώσεις ύβρεων κατά της εθνικότητας, φυλής ή ιδιαιτερότητας κάποιου.
Αναλυτικότερα, στον όρο bullying συμπεριλαμβάνονται: χρησιμοποίηση υβριστικών ή περιπαικτικών εκφράσεων, απειλές και εκβιασμός, σωματική βία, χτυπήματα, τσιμπήματα, δαγκωνιές, σπρωξίματα, κλοπές, ζημιές στην προσωπική περιουσία κάποιου, εσκεμμένο ή συχνό αποκλεισμό μαθητών από κοινωνικές δραστηριότητες, διάδοση κακοηθών και ψευδών φημών, εκβιαστικά τηλεφωνήματα, ή τηλεφωνήματα σε ακατάλληλες ώρες χωρίς απάντηση, κ.λ.π.
«Η βία μεταξύ των παιδιών δεν είναι κάτι το καινούριο. Μερικοί μάλιστα υποστηρίζουν ότι, η σχολική επιθετικότητα (bullying) αποτελεί μια φυσική διαδικασία στην ανάπτυξη του παιδιού και ότι ιδιαίτερα τα αγόρια, σκληραίνουν και προετοιμάζονται για τη ζωή. Το πρόβλημα υπήρχε από την αρχή της μαζικής εκπαίδευσης, αλλά πήρε μεγαλύτερες διαστάσεις την εποχή της παγκοσμιοποίησης και ιδιαίτερα μετά τη μετατροπή του εκπαιδευτικού μας συστήματος σε πολυπολιτισμικό. Οι σημερινοί νέοι δεν βιώνουν μόνο τον πραγματικό χώρο, που όλοι μας γνωρίζουμε, αλλά "σερφάρουν" και στο διαδίκτυο. Το διαδίκτυο έχει μια ιδιάζουσα δομή και λειτουργεί με διαφορετικούς κανόνες από ότι οι παραδοσιακές πόλεις που μεγαλώσαμε. Δεν ξέρουμε πού είναι ακριβώς αλλά βρίσκεται παντού. Δεν πάμε σ? αυτό, απλά κάνουμε log in και έρχεται σε μας. Δεν χρειάζεται να δείξουμε την ταυτότητά μας, αλλά όποιο προφίλ επιλέξουμε εμείς. Η ραχοκοκαλιά στην επικοινωνία μεταξύ των νέων είναι τα κινητά και το διαδίκτυο. Νεότερη μορφή λοιπόν του bullying είναι το cyberbullying, δηλαδή το bullying με τη χρήση της νέας τεχνολογίας. Υπάρχουν διάφορες κατηγορίες cyberbullying όπως: flaming (στην πυρά), denigration (δυσφήμιση), bash boards (τελειωτικό χτύπημα), impersonation (χρήση του προσωπικού λογαριασμού), outing (δημοσιοποίηση προσωπικών στοιχείων που αφορούν τη σεξουαλική προτίμηση), trickery (εμπαιγμός), exclusion (εξοστρακισμός), harassment (παρενόχληση), happy slapping (βιντεοσκόπηση με τη χρήση της κάμερας του κινητού), text wars (πόλεμος κειμένων), online polls (δημοσκοπήσεις), αποστολή εικόνων και βίντεο κ.λ.π.», επισημαίνει η κ Γκουντσίδου.
Η καινούρια μορφή του εκφοβισμού και της παρενόχλησης μέσω του διαδικτύου και των κινητών διαφέρει σε αρκετά σημεία από την κλασική.
Το θύμα του κλασικού bullying μπορούσε να νιώσει ασφάλεια μακριά από τους πιθανούς χώρους επίθεσης των δραστών και σίγουρα ήταν ήσυχο μέσα στο σπίτι του, κάτι που δεν συμβαίνει με το cyberbullying.
«Απ' αυτό δεν μπορείς να κρυφτείς πουθενά, εκτός και αν απενεργοποιήσεις τις ηλεκτρονικές σου συσκευές. Η ψυχολογική επιβάρυνση είναι μεγαλύτερη από τη σωματική. Είναι συνήθως ανώνυμο, απρόσωπο και μπορεί να έχει μεγαλύτερο σύνολο αποδεκτών από ό,τι το bullying, ακόμη και από ένα δράστη. Είναι ανεξάρτητο από το σωματότυπο του δράστη. Ακόμη και ένας μικροκαμωμένος πιτσιρίκος μπορεί να καταφέρει πολλά, χρησιμοποιώντας μόνο το πληκτρολόγιο του υπολογιστή του. Οι έφηβοι έχουν περισσότερες γνώσεις από τους γονείς και τους δασκάλους τους και είναι πολύ δύσκολο να τους ελέγξουμε. Τα θύματα του bullying είναι δυνατόν να παρουσιάσουν εκτός από διαταραχές συμπεριφοράς και ψυχολογικά καθώς και ψυχοσωματικά προβλήματα, όπως πονοκεφάλους, κοιλιακά άλγη, ενούρηση, διαταραχές ύπνου, άγχος, χαμηλή αυτοεκτίμηση, φοβίες, δεν μπορούν να μείνουν μόνα και δεν μπορούν να κοιτάξουν το συνομιλητή στα μάτια», προσθέτει η κ. Γκουντσίδου.
Συμβουλές των ειδικών
Η ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας στο θέμα της επικοινωνίας θα έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των ποσοστών του cyberbullying στους νέους, αναφέρει η κ. Γκουντσίδου και υπογραμμίζει ότι το Αμερικανικό Εθνικό Συμβούλιο προστασίας του εγκλήματος προτρέπει τα παιδιά: α) να μην προωθούν μηνύματα cyberbullying, β) αν γνωρίζουν ότι κάποιος φίλος τους είναι θύτης, να τον συμβουλέψουν να σταματήσει, γ) να μπλοκάρουν την επικοινωνία με τους θύτες, δ) να εμπιστεύονται το πρόβλημά τους στους γονείς, τους δασκάλους και τους γιατρούς τους.
Επίσης, η Αμερικανική Ακαδημία Παιδιατρικής συμβουλεύει:
1. Δώστε απεριόριστη αγάπη και προσοχή στο παιδί σας.
2. Τα παιδιά χωρίς έλεγχο από το σπίτι παρουσιάζουν προβλήματα συμπεριφοράς.
3. Να επιβλέπετε τη χρήση που διαδικτύου από τα παιδιά σας.
4. Η ζωή σας να αποτελεί παράδειγμα για τα παιδιά σας.
5. Να μη γίνεται το παιδί σας μάρτυρας βίαιων περιστατικών στο σπίτι ή στην τηλεόραση.
6. Βοηθείστε το παιδί σας να υψώσει το ανάστημά του έναντι της βίας. Διδάξτε το να απαντά ήρεμα, αλλά με προσεκτικές κουβέντες, όταν το βρίζουν ή το απειλούν. Βοηθείστε το να καταλάβει ότι, μια πραγματικά θαρραλέα και ηγετική φυσιογνωμία μπορεί να αντισταθεί στη βία και όχι να γίνει οπαδός της.
Υπάρχουν ορισμένα συμπτώματα που πρέπει να προβληματίσουν τους γονείς.
Αν το παιδί υπήρξε θύμα:
1. Διστάζει να χρησιμοποιήσει τον Η/Υ ή γενικότερα τις ηλεκτρονικές συσκευές.
2. Αποφεύγει να συζητά για τον τρόπο με τον οποίο ασχολείται με τον Η/Υ.
3. Δείχνει εξαιρετικά ανήσυχο όταν παίρνει κάποιο ηλεκτρονικό μήνυμα.
4. Είναι ευερέθιστο, λυπημένο και παρουσιάζει συμπτώματα κατάθλιψης μετά τη χρήση του Η/Υ.
5. Αναζητά τρόπους εκδίκησης.
6. Αν κάποιος περάσει από δίπλα του, σταματά απότομα την εργασία του ή βγαίνει από το διαδίκτυο ή απενεργοποιεί το κινητό του.
7.Παρουσιάζει διαταραχές στον ύπνο, δεν αισθάνεται καλά, έχει πονοκεφάλους, απομακρύνεται από τους φίλους του και τους δικούς του ανθρώπους, γίνεται έντονα αντικοινωνικός, παρουσιάζει ακόμα και τάσεις αυτοκτονίας.
8. Παρουσιάζει μείωση της απόδοσής του στο σχολείο.
Αν το παιδί παρενοχλεί άλλα παιδιά:
1. Χρησιμοποιεί πολλούς λογαριασμούς (accounts) ή λογαριασμούς που δεν είναι δικοί του.
2. Αν κάποιος περάσει από δίπλα του, σταματά απότομα την εργασία του ή βγαίνει από το διαδίκτυο.
3. Όταν ασχολείται με τον Η/Υ ή με το κινητό γελάει υπερβολικά και παρουσιάζει κάποια ιδιόμορφη συμπεριφορά.
4. Αποφεύγει να συζητά για τη χρήση του κινητού ή του Η/Υ.
5. Είναι φανατικός χρήστης του Η/Υ και κάθεται πολλές ώρες μπροστά στην οθόνη όταν είναι μόνος του ή και κατά τη διάρκεια της νύχτας.
6. Είναι ευερέθιστος και αναστατώνεται πολύ αν του απαγορευτεί η πρόσβαση στις ηλεκτρονικές συσκευές.
«Οι γονείς γνωρίζουν τη νέα τεχνολογία πολύ λιγότερο από τα παιδιά τους, τα οποία φαίνεται να μην τους εμπιστεύονται το πρόβλημά τους. Εκτός από το γεγονός ότι, οι ίδιοι θα πρέπει να δίνουν το καλό παράδειγμα στα παιδιά τους ως χρήστες της νέας τεχνολογίας, οφείλουν να είναι σε συνεχή επαγρύπνηση για τυχόν συμπτώματα που μπορεί να παρουσιάσει ένα παιδί, πριν αυτό οδηγηθεί σε φαινόμενα κατάθλιψης ή ακόμη και εθισμού. Οι δε γιατροί θα πρέπει να είναι σε εγρήγορση για τον έγκαιρο εντοπισμό των συμπτωμάτων και τη διάγνωση του προβλήματος προς αποφυγή δυσάρεστων κρουσμάτων στην ούτως ή άλλως δύσκολη εφηβική ηλικία τα οποία μπορούν να οδηγήσουν και σε ακραίες καταστάσεις όπως η αυτοκτονία (bullycide)», καταλήγει η κ. Γκουντσίδου.
