Ειλλημένη θεωρείται η κρίσιμη απόφαση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να προχωρήσει στην εφαρμογή ενός πλήρους προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης (QE), το οποίο θα περιλαμβάνει και αγορές κρατικών ομολόγων (ΟΜΤ). Ο πρόεδρος της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι στη σημερινή συνεδρίαση νομισματικής πολιτικής θα κληθεί να δοκιμάσει τα όρια της εξουσίας του, υπό το βάρος της εμμονικά αντίθετης στάσης της Γερμανίας και των δυσοίωνων ενδείξεων που μαρτυρούν τα μακροοικονομικά στοιχεία για τον πληθωρισμό. Η αναιμική ανάπτυξη στην Ευρωζώνη, οι διψασμένες για φθηνή ρευστότητα τράπεζες, οι απογοητευτικές επιδόσεις των προγραμμάτων TLTRO's, ABS και covered bonds, καθώς και η απόφαση του Ευρωδικαστηρίου για το πρόγραμμα ΟΜΤ, συνιστούν όπλα στη φαρέτρα του Μάριο Ντράγκι για την μεγάλη απόφαση.
Η μικρή συμμετοχή των τραπεζών στα χρηματοδοτικά προγράμματα, αφενός συνιστά ένδειξη της ανεπάρκειας των προγραμμάτων που εφαρμόζει η ΕΚΤ και αφετέρου αναμένεται να κλιμακώσει τις πιέσεις που δέχεται ο Μάριο Ντράγκι για λήψη πιο αυστηρών μέτρων τόνωσης της οικονομίας. Η αγορά προεξοφλεί ότι ένα πρόγραμμα πλήρους ποσοτικής χαλάρωσης είναι μονόδρομος για την ΕΚΤ, καθώς τα μέτρα που έχει λάβει μέχρι στιγμής δεν έχουν αποδώσει τα προσδοκώμενα. Το δίλημμα που γεννά η εφαρμογή ή μη ενός πλήρους προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης, είναι το γεγονός ότι από μόνο του ένα QE δεν είναι αρκετό για να λυθεί το πρόβλημα ρευστότητας της οικονομίας.
Για να υπάρξει αντίκτυπος και να ξεμπλοκάρει η οικονομία, τα κράτη-μέλη θα πρέπει να εφαρμόσουν ένα γενναίο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων το οποίο θα συνοδεύει το QE. Μπορεί ο Μάριο Ντράγκι να άρθηκε στο ύψος των περιστάσεων στις προηγούμενες συνεδριάσεις ανακοινώνοντας προγράμματα στα οποία περιλαμβάνεται η Ελλάδα, αυτό όμως δεν σημαίνει τίποτα απολύτως για τις ελληνικές τράπεζες.
Τα άμεσα οφέλη για τον κλάδο στην Ελλάδα θα είναι περιορισμένα και ανεπαίσθητα, με τους τραπεζίτες να ελπίζουν στο spillover effect, ήτοι στη σταδιακή βελτίωση των συνθηκών. Όπως επισημαίνουν αναλυτές ο Μάριο Ντράγκι προσπάθησε με το μπαράζ μέτρων να αντισταθμίσει τις επιπτώσεις της κρίσης στην Ουκρανία που έχει πλήξει όλο το φάσμα της οικονομικής δραστηριότητας. Οι ίδιες πηγές επισημαίνουν ότι δεν διαφώνησε ο εκπρόσωπος της Bundesbank καθώς η Γερμανία ένιωσε στο πετσί της την επιδείνωση του κλίματος και «τρόμαξε» βλέποντας τον ρυθμό ανάπτυξης της Ευρωζώνης να μηδενίζει.
Οι ελληνικές τράπεζες διαθέτουν ελάχιστα εχέγγυα υψηλής διαβάθμισης που θα μπορούσαν να γίνουν αποδεκτά από την ΕΚΤ, συνεπώς δεν ελπίζουν στην βελτιστοποίηση της απόδοσης στοιχείων του ενεργητικού μέσου του ενεχυριασμού τους. Είναι λοιπόν εύκολα αντιληπτό ότι στόχος της ΕΚΤ δεν είναι η βελτίωση των συνθηκών στον Ευρωπαϊκό Νότο αλλά η αποφυγή προβλημάτων στον Ευρωπαϊκό Βορά. Τα νέα μέτρα θα δώσουν στις τράπεζες του πυρήνα της Ευρώπης ρευστότητα και κεφαλαιακό μαξιλάρι ικανό να αντιμετωπίσει τις οικονομικές επιπτώσεις του πολέμου στην Ουκρανία.
Η ελληνική υπόθεση και η «πικρή» αλήθεια
Η συμμετοχή των ελληνικών τραπεζών σε ένα πρόγραμμα αγοράς κρατικών ομολόγων θα κριθεί εν πολλοίς από τα όρια και τις προϋποθέσεις που θα θέσει η ΕΚΤ. Στην περίπτωση που η ευρωτράπεζα θέσει κριτήρια αξιολόγησης για τις χώρες που θα συμμετέχουν στον μηχανισμό του ΟΜΤ, αυτό συνεπάγεται ότι η Ελλάδα θα βρεθεί στην απ'έξω.
Το διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ εξετάζει μοντέλα για την αγορά τίτλων επενδυτικής κλάσης, έως και 550 δισ. ευρώ. Ως εκ τούτου το συνολικό ύψος των ελληνικών ομολόγων που θα μπορούσε να αγοράσει η ΕΚΤ, ενδεχομένως να είναι 15,9 δισ. ευρώ, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του υπουργού Οικονομικών, Γκίκα Χαρδούβελη.
Ωστόσο οι αγορές αυτές θα αφορούν τα ομόλογα που έχουν "investment grade", δηλαδή η αξιολόγηση τους είναι τουλάχιστον "ΒΒΒ-". Εάν το ΔΣ καταλήξει σε αυτήν την απόφαση, συνεπάγεται ότι μένουν εκτός του προγράμματος τα ομόλογα της Ελλάδας, με αξιολόγηση "Β" και τα ομόλογα της Πορτογαλίας με αξιολόγηση "ΒΒ" και την Κύπρο με "Β+".
Η ανατροπή
Ο Μάριο Ντράγκι θα αποφασίσει για τις επόμενες κινήσεις έχοντας ανά χείρας την απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου και το σκεπτικό του δικαστή. Οι νομικοί της ΕΚΤ έχουν δώσει ήδη σειρά ερμηνειών, όπου προσδιορίζονται οι ανεκτές δράσεις από την ΕΚΤ καθώς και το πρίσμα κάτω από το οποίο μπορεί να υπερβεί τους περιοριστικούς όρους.
Η ερμηνεία αυτών των σημείων θα καθορίσει την συμμετοχή ή όχι της Ελλάδας στο πρόγραμμα αγοράς κρατικών ομολόγων, καθώς συναρτάται άμεσα η διακοπή του προγράμματος στήριξης για την ενεργοποίηση του μηχανισμού OMT. Υπάρχει όμως και διαδικασία που επιτρέπει στην ΕΚΤ την καταστρατήγηση των περιοριστικών όρων. Σύμφωνα με την απόφαση, η ΕΚΤ μπορεί να αγοράζει κρατικά ομόλογα μόνον από χώρες που δεν βρίσκονται σε ευρωπαϊκό πρόγραμμα στήριξης. Αυτό συνεπάγεται ότι όσο η Ελλάδα παραμένει σε Μνημόνιο δεν μπορεί να δανειστεί από την ΕΚΤ.
Το όφελος που θα προκύψει για την Ελλάδα και τις ελληνικές τράπεζες από τη συμμετοχή στο πρόγραμμα OMT υπολογίζεται στα 4-5 δισ. Μια τέτοια εξέλιξη θα είχε ιδιαίτερα θετικό αντίκτυπο στις αγορές, θα οδηγούσε σε αποκλιμάκωση των spreads, θα έβαζε τέλος στην πολιτική κινδυνολογία και θα αποκαθιστούσε την ομαλότητα στο σκηνικό.
Σε κάθε περίπτωση η συμμετοχή ή όχι της Ελλάδας στα προγράμματα νομισματικής πολιτικής της ΕΚΤ δεν αποτελεί ζήτημα πολιτικών επιλογών, αλλά τεχνικών διαδικασιών, ενώ σύμφωνα με την απόφαση του Δικαστηρίου, η ΕΚΤ μπορεί να παρεμβαίνει ακόμη και μονομερώς με στόχο την προστασία της Ευρωζώνης υπερβαίνοντας τα όρια της νομισματικής πολιτικής και μπαίνοντας στο πεδίο της οικονομικής πολιτικής.
Η γερμανική «εμμονή» και ο αμετακίνητος Ντράγκι
Το μεγάλο ερώτημα για την "επόμενη μέρα" της ΕΚΤ είναι η στάση της Γερμανίας, η οποία παραμένει αντίθετη στην ποσοτική χαλάρωση. Ο υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας Βόλφγκανγκ Σόιμπλε έχει επισημάνει ότι μία επεκτατική νομισματική και χρηματοπιστωτική πολιτική αποτελεί αιτία οικονομικών προβλημάτων και όχι τη λύση τους. Από την πλευρά του ο Μάριο Ντράγκι προειδοποίησε ότι η εναντίωση της γερμανικής και άλλων ευρωπαϊκών κυβερνήσεων δεν θα αποτρέψει την ΕΚΤ από τη δέσμευσή της.
Τα πεπραγμένα αποκαλύπτουν ότι ο Μάριο Ντράγκι είναι έτοιμος να δοκιμάσει τα όρια της εξουσίας του. Δύο χρόνια αφότου κατόρθωσε οι φορείς χάραξης πολιτικής να στηρίξουν το σχέδιό του να σώει το ευρώ, ο πρόεδρος της ΕΚΤ προσπαθεί να κερδίσει παρόμοια στήριξη για περαιτέρω προγράμματα στήριξης, ώστε να σώσει την οικονομία της περιοχής.
Είναι πολύ πιθανό ο Μάριο Ντράγκι να χρειαστεί να κινηθεί χωρίς την πολιτική στήριξη των ηγετών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στην περίπτωση που αποφασίσει να προχωρήσει σε πρόγραμμα αγοράς κρατικών ομολόγων. Η πολιτική της ποσοτικής χαλάρωσης, κατ' αναλογία αυτής που εφάρμοσε η Ομοσπονδιακή Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ (Fed), θα είναι πιο δύσκολο να υλοποιηθεί στην Ευρωζώνη, εξ αιτίας των διαφορών μεταξύ των χωρών, όπως η Γερμανία, που είναι συγκρατημένες στην ανάληψη νέων χρεών και των χωρών του Νότου. Η Γερμανία φοβάται ότι οι αγορές κρατικών ομολόγων από την ΕΚΤ θα μπορούσαν να ενθαρρύνουν τον απερίσκεπτο δανεισμό.
