Πολλές φορές μια ιστορική στιγμή δεν γίνεται αντιληπτή ή γίνεται μερικώς αντιληπτή από αυτούς που τη ζουν.
Αυτή είναι ίσως η περίπτωση του Brexit που με τον ερχομό της νέας χρονιάς τέθηκε σε εφαρμογή. Από σήμερα η Μεγάλη Βρετανία δεν είναι μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, κλείνοντας μια πορεία 48 ετών που ξεκίνησε την 1η Ιανουαρίου του 1973. Χρειάστηκαν σχεδόν 5 χρόνια από το δημοψήφισμα της 23ης Ιουνίου 2016 κι ένας χρόνος «μεταβατικής περιόδου» για να ολοκληρωθεί η εξαιρετικά περίπλοκη (πολιτικά και τεχνικά) διαδικασία του Brexit. Την ώρα λοιπόν που όλοι μας ασχολούμαστε (δικαίως) με τον κορωνοϊό, ο πολιτικός και οικονομικός χάρτης της Ευρώπης αλλάζει. Οι συνέπειες δεν μπορούν να εκτιμηθούν με ακρίβεια αυτή τη στιγμή. Η νέα κατάσταση όμως θα διαρκέσει για δεκαετίες.
Η αποχώρηση του Ηνωμένου Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ένωση άρχισε να ισχύει όταν το Μπιγκ Μπεν χτύπησε στις 11:00 μ.μ. (2300 GMT) στο κεντρικό Λονδίνο, τερματίζοντας μια 47χρονη σχέση.
Το λιμάνι του Ντόβερ και η σήραγγα Eurotunnel είχαν προετοιμαστεί για καθυστερήσεις καθώς τα νέα μέτρα για τη συμφωνία Brexit εισήχθησαν αργά την Πέμπτη το βράδυ. Ωστόσο λόγω πανδημίας και των γιορτινών ημερών η διασυνοριακή κίνηση ήταν περιορισμένη, με μόνο ένα φορτηγό να φτάνει στο Καλαί καθώς τελείωνε στα τέλη του 2020.
«Αυτή είναι μια καταπληκτική στιγμή για αυτήν τη χώρα. Έχουμε την ελευθερία μας στα χέρια μας και εξαρτάται από εμάς να την αξιοποιήσουμε στο έπακρο. Και νομίζω ότι θα είναι το συντριπτικό ένστικτο των λαών αυτής της χώρας να ενωθούν ως ένα Ηνωμένο Βασίλειο - Αγγλία, Σκωτία, Ουαλία και Βόρεια Ιρλανδία συνεργάζονται για να εκφράσουν τις αξίες μας σε όλο τον κόσμο, οδηγώντας τη σύνοδο κορυφής για την κλιματική αλλαγή G7 και COP 26 στη Γλασκώβη», δήλωσε ο Μπόρις Τζόνσον.
Ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν δήλωσε ότι η Βρετανία θα παραμείνει «φίλος και σύμμαχός » μετά το Brexit.
«Αυτή η επιλογή να φύγουμε από την Ευρώπη, αυτό το Brexit, είναι το παιδί της δυσφορίας απέναντι στην Ευρώπη και πολλών ψευδών και αθετημένων υποσχέσεων. Αλλά θέλω να σας πω πολύ καθαρά σήμερα το απόγευμα: το πεπρωμένο μας είναι το πρώτο και σημαντικότερο στην Ευρώπη», τόνισε ο Μακρόν.
Το Γιβραλτάρ θα γίνει μέρος της ζώνης Σένγκεν για να διασφαλίσει την ελεύθερη κυκλοφορία στα σύνορά του με την Ισπανία με μια συμφωνία που υπεγράφη λίγο πριν το Brexit.
Η συμφωνία προβλέπει ότι η ΕΕ θα στείλει τους συνοριοφύλακες της Frontex για να διευκολύνει την ελεύθερη κυκλοφορία από και προς το Γιβραλτάρ.
Η αποστολή τους έχει προγραμματιστεί να διαρκέσει τέσσερα χρόνια.
«Απίστευτη στιγμή»
Ο Βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Τζόνσον ο οποίος εκλέχτηκε με σημαία το Brexit, δήλωσε σε πανηγυρικό τόνο στο πρωτοχρονιάτικο μήνυμα του:
«Είναι μια απίστευτη στιγμή. Έχουμε την ελευθερία μας στα χέρια μας και επαφίεται σ’ εμάς να την αξιοποιήσουμε στο έπακρο.»
Προσέθεσε ότι:
«Πιστεύω ότι το συντριπτικό ένστικτο του λαού αυτής της χώρας θα είναι να ενωθεί σε ένα Ηνωμένο Βασίλειο όπου η Αγγλία, η Σκωτία, η Ουαλία και η Βόρεια Ιρλανδία θα εργάζονται από κοινού για να εκφράσουν τις αξίες μας σε όλον τον κόσμο. Και αυτό το Ηνωμένο Βασίλειο θα είναι «ανοιχτό, γενναιόδωρο, εξωστρεφές, διεθνιστικό και υπέρ των ελεύθερων συναλλαγών.»
Από τη μεριά του, ο Γερμανός χριστιανοδημοκράτης Ντέιβιντ ΜακΆλιστερ, πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων και εντεταλμένος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για το Brexit, φάνηκε πιο προσγειωμένος σε συνέντευξή του στη Passauer Neue Presse:
«Η διαδικασία του Brexit δεν έχει νικητές. Tόσο η Ευρωπαϊκή Ένωση όσο και η Βρετανία θα αποδυναμωθούν από το Brexit. Οι διαπραγματεύσεις αφορούσαν πάντοτε στον μετριασμό των σοβαρών συνεπειών και των μειονεκτημάτων για τους πολίτες και τις εταιρείες και την αποφυγή του χάους και της αβεβαιότητας σε περίπτωση ενός σκληρού, άτακτου.»
Είπε ακόμα ότι: «Υπό τις δεδομένες συνθήκες, η επιτευχθείσα εμπορική συμφωνία είναι ένα καλό αποτέλεσμα. Η συμφωνία είναι περιεκτική, δίκαιη και ισορροπημένη. Η μελλοντική εταιρική σχέση με το Ηνωμένο Βασίλειο βασίζεται επομένως σε σταθερή και νομικά ασφαλής βάση. Επιπλέον υπάρχει η προοπτική περαιτέρω εμβάθυνσης των σχέσεων Μεταξύ ΕΕ και Μ. Βρετανίας.
Υποχώρηση της ΕΕ
Για την Ευρωπαϊκή Ένωση η αποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας συνιστά μια ιστορική υποχώρηση. Είναι η πρώτη φορά που η ΕΕ δεν διευρύνεται, αλλά χάνει ένα μέλος της. Το πρωτοφανές της διαδικασίας υπήρξε ένας από τους λόγους άλλωστε που η αποχώρηση κράτησε τόσο πολύ και υπήρξε τόσο δύσκολη. Ακόμα χειρότερο για την ΕΕ είναι ότι δεν χάνει απλώς ένα μέλος, αλλά μια χώρα-πυλώνα της Ευρώπης από την εποχή του Ριχάρδου του Λεοντόκαρδου. Μια πυρηνική δύναμη, μέλος του G7, με πληθυσμό 66 εκατομμύρια. Το πλήγμα είναι καίριο τόσο στο επίπεδο των συμβολισμών όσο και της ουσίας. Η ΕΕ αποδυναμώνεται στη διεθνή σκακιέρα.
Τα πράγματα θα γίνουν ακόμα χειρότερα αν μετά την αναπόφευκτη περίοδο προσαρμογής, το Λονδίνο σε συνεργασία με την Ουάσιγκτον, επιχειρήσει διπλωματικά και οικονομικά φλερτ με μεμονωμένα κράτη-μέλη, ενισχύοντας τις αποκλίνουσες τάσεις εντός της Ένωσης.
Εσωστρέφεια
Παρά τους πανηγυρισμούς του Τζόνσον, η κατάσταση δεν είναι εύκολη ούτε για τη Μεγάλη Βρετανία. Η βρετανική οικονομία αλλά και η δημόσια διοίκηση θα αντιμετωπίσουν μεγάλα προβλήματα στη μεταβατική περίοδο προσαρμογής, με ανοιχτό πάντα το στοίχημα αν το Brexit θα αποδειχτεί επικερδές σε βάθος χρόνου. Αναμφίβολα, η περίοδος προσαρμογής θα προκαλέσει εσωστρέφεια και θα σημάνει μια ορισμένη «απόσυρση» της Μεγάλης Βρετανίας από τη διεθνή διπλωματική σκηνή. Αυτή η «απόσυρση» αρχίζει να γίνεται ήδη εμφανής στο Κυπριακό.
Το μεγάλο πρόβλημα όμως για το Λονδίνο είναι η ενδεχόμενη απειλή στη συνοχή της χώρα. Ήδη το ειδικό τελωνειακό καθεστώς που αποφασίστηκε για τη Βόρεια Ιρλανδία και η διατήρηση του «μαλακού συνόρου» με την Ιρλανδική Δημοκρατία, αντικειμενικά συνιστούν ένα βήμα που φέρνει το Μπέλφαστ πιο κοντά με το Δουβλίνο.
Τα πράγματα είναι όμως πιο σοβαρά σε ό,τι αφορά τη Σκωτία. Όπως επισημαίνει ο διεθνολόγος Σωτήρης Ρούσσος, το δημοψήφισμα του 2014 για την ανεξαρτησία της Σκωτίας κρίθηκε εν πολλοίς στο ζήτημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τώρα η Σκωτία βρίσκεται εντός Μεγάλης Βρετανίας και εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης. Είναι χαρακτηριστική η δήλωση της πρώτης υπουργού (πρωθυπουργού) της Σκωτίας Νίκολα Στέρτζον:
«Είναι καιρός η Σκωτία να χαράξει το μέλλον της ως ανεξάρτητο ευρωπαϊκό κράτος.»
Η κ. Στέρτζον προανήγγειλε νέο δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Σκωτίας.
