Εάν υπάρχει κάτι σε πλεόνασμα σήμερα στις τάξεις της Συμμαχίας, αυτό είναι… προβλήματα και εσωτερικοί τριγμοί, τριγμοί που βρίσκουν έκφραση στα πρόσωπα των Μακρόν, Ερντογάν και Τραμπ
Οι ηγεσίες των 29 κρατών-μελών του ΝΑΤΟ προσέρχονται σήμερα στο Λονδίνο για να πάρουν μέρος στην ετήσια Σύνοδο Κορυφής της Συμμαχίας, μια Σύνοδο επετειακή καθώς εκείνη φέτος «γιορτάζει» τα 70 χρόνια από την ίδρυση του ΝΑΤΟ το 1949. Το μέρος μοιάζει κατάλληλο. Στο Λονδίνο βρίσκονταν, άλλωστε, και τα πρώτα «κεντρικά» της Συμμαχίας από το 1949 έως το 1952.
Πέραν της ημερολογιακής επετείου, ωστόσο, το ΝΑΤΟ επί της ουσίας δεν έχει πια στην πραγματικότητα και πολλούς λόγους για να γιορτάζει. Αντιθέτως μάλιστα, εάν υπάρχει κάτι σε πλεόνασμα σήμερα στις τάξεις της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας, αυτό είναι… προβλήματα και εσωτερικοί τριγμοί, τριγμοί που μπορούν υπό μια έννοια να βρουν έκφραση σε κυρίως τρία πρόσωπα: εκείνα του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν (που προσφάτως αποκήρυξε το ΝΑΤΟ ως «εγκεφαλικά νεκρό»), του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν (που προσφάτως αποκήρυξε τον Γάλλο πρόεδρο ως «εγκεφαλικά νεκρό») και του κατά πολλούς «εγκεφαλικά νεκρού» Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ (που είχε ήδη από το 2017 αποκηρύξει το ΝΑΤΟ ως «παρωχημένο»).
Ο Μακρόν αμφισβητεί το μέλλον της Συμμαχίας, διερωτώμενος φωναχτά μήπως η Ευρώπη θα έπρεπε να στραφεί με μεγαλύτερη αποφασιστικότητα στη διαμόρφωση μιας δικής της Αμυντικής Ένωσης. Ο Ερντογάν, από την άλλη, αμφισβητεί τη συνοχή, την αποστολή αλλά και τη διαλειτουργικότητα της Συμμαχίας, αγοράζοντας πυραύλους όπως είναι οι S-400 από τη Ρωσία και ενισχύοντας τους πλέον «στρατηγικούς» δεσμούς του με τη Μόσχα. Όσο για τον Τραμπ, εκείνος πια αμφισβητεί τον σκοπό της Συμμαχίας, κατά τρόπο μάλιστα πρωτοφανώς άγαρμπο για τα δεδομένα της αμερικανικής ηγεσίας.
Όσο για την ελληνική ηγεσία, εκείνη προσέρχεται στο Λονδίνο αποφασισμένη να αναδείξει το θέμα της εντεινόμενης τουρκικής προκλητικότητας έναντι ενός συμμάχου όπως είναι η Ελλάδα (ενός συμμάχου που ανταποκρίνεται μάλιστα στο ύψος - 2% του ΑΕΠ - των αμυντικών του υποχρεώσεων προς τη Συμμαχία), στον απόηχο και των τελευταίων παρανόμων μνημονίων κατανόησης που υπέγραψε ο Ερντογάν την περασμένη εβδομάδα στην Κωνσταντινούπολη με μέρος της διεθνώς αναγνωρισμένης κυβέρνησης της Λιβύης.
Γαλλία εναντίον Τουρκίας και στο βάθος οι Κούρδοι
Η διήμερη επετειακή Σύνοδος (3-4 Δεκεμβρίου) ξεκινάει, λοιπόν, με όλα τα βλέμματα στραμμένα στους τρεις προαναφερθέντες ηγέτες που μένει να φανεί τι ακριβώς θα πουν αλλά και πως θα αλληλεπιδράσουν (εάν αλληλεπιδράσουν) μεταξύ τους. Διότι ειδικά στο μέτωπο Μακρόν-Ερντογάν, οι ανταλλαγές φραστικών πυρών υπήρξαν «βαριές» τα τελευταία 24ωρα, με τον Γάλλο πρόεδρο να στηλιτεύει τη στάση της Τουρκίας κυρίως στο μέτωπο της Συρίας, και τον Τούρκο πρόεδρο να απαντά επικρίνοντας την επικριτική στάση του Μακρόν απέναντι στο ΝΑΤΟ.
Παρίσι και Άγκυρα έχουν συγκρουστεί πολλάκις το τελευταίο διάστημα για πολλά και διάφορα: για τους Κούρδους της Συρίας (τους οποίους η Γαλλία επιμένει να στηρίζει), για τη γενοκτονία των Αρμενίων (την οποία οι Γάλλοι αναγνωρίζουν ως γενοκτονία), για τις τουρκικές προκλήσεις στην κυπριακή ΑΟΖ (τις οποίες η γαλλική διπλωματία επιμένει να καταδικάζει) αλλά και για τη Λιβύη (όπου Γαλλία και Τουρκία στηρίζουν αντιμαχόμενες δυνάμεις, οι μεν Γάλλοι τον Χαφτάρ, οι δε Τούρκοι τον αλ Σαράτζ). Ενδεικτικά της έντασης και τα κοσμητικά επίθετα με τα οποία ο Ερντογάν έχει στολίσει τον Μακρόν το τελευταίο διάστημα, χαρακτηρίζοντάς τον «ανιστόρητο», «ατζαμή και άπειρο» κ.ά.
Μόνο εννέα από τους 29 «πιάνουν» το 2%
Όσο για τον Τραμπ, εκείνος επιμένει να πιέζει τους συμμάχους να αρχίσουν να ξοδεύουν περισσότερα για την κοινή άμυνα, υπογραμμίζοντας χαρακτηριστικά ότι δεν γίνεται να συνεχίσουν οι Ηνωμένες Πολιτείες να βάζουν βαθιά το χέρι στην τσέπη για την ασφάλεια όλων των άλλων.
Οι χώρες, πάντως, που ξοδεύουν τουλάχιστον το 2% του ΑΕΠ τους στην άμυνα είναι, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του 2019, μόνο εννέα από τις συνολικά 29: οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Βουλγαρία, η Ελλάδα, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Εσθονία, η Ρουμανία, η Πολωνία, η Λετονία και η Λιθουανία.
Σε μια προσπάθεια να τονώσει θετικά το κλίμα, ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ, Γενς Στόλτενμπεγκ, ανακοίνωσε την περασμένη Παρασκευή (29 Νοεμβρίου) ότι οι αμυντικές δαπάνες των «29» έχουν ως σύνολο αυξηθεί «σε βαθμό πρωτοφανές» τα τελευταία χρόνια. Οι εσωτερικές ρωγμές, ωστόσο, παραμένουν. «Στρατιωτικά το ΝΑΤΟ είναι σήμερα ισχυρότερο από όσο ήταν κάθε άλλη φορά μετά από τον Ψυχρό Πόλεμο. Πολιτικά όμως είναι περισσότερο αδύναμο», δήλωσε προ ημερών, μιλώντας στους Times του Λονδίνου, ο Δανός πρώην γενικός γραμματέας της Συμμαχίας, Άντερς Φογκ Ράσμουσεν.
Οι γεωπολιτικές «αδυναμίες» της Συμμαχίας αναμένεται να βγουν στην επιφάνεια και κατά την τετραμερή σύσκεψη Γαλλίας, Τουρκίας, Βρετανίας, Γερμανίας για τη Συρία που είναι προγραμματισμένο να πραγματοποιηθεί στο περιθώριο των εργασιών της ΝΑΤΟικής Συνόδου σήμερα (3 Δεκεμβρίου) στο Λονδίνο. Ειδικά στο μέτωπο του Συριακού, οι Τούρκοι (που είναι και η μοναδική μουσουλμανική χώρα στις τάξεις της Συμμαχίας) επιχειρούν να «παρασύρουν» το ΝΑΤΟ υπέρ των τουρκικών θέσεων, και μάλιστα κατά τρόπο εκβιαστικό. Το έκαναν στα τέλη του 2015, καταρρίπτοντας τότε το ρωσικό μαχητικό στη Συρία. Το κάνουν και τώρα, απαιτώντας από τους συμμάχους να αποκηρύξουν τους Κούρδους της Συρίας (YPG/YPJ) ως τρομοκρατική οργάνωση και να στηρίξουν τη στρατιωτική εισβολή και κατοχή της Τουρκίας στη Συρία.
Τουρκικός εκβιασμός
Για να πιέσουν δε προς μια τέτοια κατεύθυνση, οι Τούρκοι μπλοκάρουν και την έκδοση ανανεωμένων αμυντικών σχεδίων για τις ΝΑΤΟικές χώρες της Βαλτικής (Εσθονία, Λιθουανία, Λετονία) και την Πολωνία, επικαλούμενοι το τουρκικό δικαίωμα βέτο. Κατά τα λοιπά, για να απαντήσουν στην κριτική που δέχονται, εκείνοι (ο διευθυντής Επικοινωνίας της τουρκικής προεδρίας Φαχρετίν Αλτούν εν προκειμένω προ ημερών) σπεύδουν να υπενθυμίσουν στους υπολοίπους ότι «η Τουρκία εδώ και περίπου 70 χρόνια ήταν και συνεχίζει να είναι μια απαραίτητη σύμμαχος για τη Δύση», πράγμα που αναγνώρισε όμως εμφατικά μέσα από πρόσφατες δημόσιες δηλώσεις της και η Γερμανίδα καγκελάριος Ανγκελα Μέρκελ. Το αγκάθι των ρωσικών S-400 από την άλλη, οι Τούρκοι επιμένουν να το υποβαθμίζουν ως απλώς ένα «ζήτημα τεχνικής φύσεων» («technicality») χωρίς βέβαια να πείθουν κανέναν, ειδικά από τη στιγμή που εκείνοι εμφανίζονται να φλερτάρουν και με την προοπτική της αγοράς νέων συστοιχιών S-400 από τη Ρωσία αλλά και ρωσικών μαχητικών αεροσκαφών. Σύμφωνα με τον πολύπειρο Τούρκο δημοσιογράφο Μουράτ Γετκίν, η Σύνοδος του ΝΑΤΟ που ξεκινάει σήμερα στο Λονδίνο πρόκειται να αποτελέσει ένα «τεστ αντοχής» για τις σχέσεις μεταξύ Τουρκίας και Δύσης, ένα «τεστ» το αποτέλεσμα του οποίο ωστόσο διαγράφεται αμφίβολο.
