Η σύγκρουση της Ιταλίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση είναι δύσκολο, αλλά όχι ακατόρθωτο να παραμείνει αναίμακτη. Τα καμπανάκια έχουν ήδη ηχήσει με την απόρριψη του ιταλικού προϋπολογισμού από την Κομισιόν.
Η «εξέγερση» της ιταλικής κυβέρνησης εναντίον του ευρωπαϊκού «ιερατείου» έχει τρεις άξονες:
τη μείωση των φόρων για τους πλούσιους του Βορρά, τους οποίους εκπροσωπεί η Λέγκα, την καθιέρωση ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος και άλλων επιδομάτων για την ενίσχυση των φτωχών, τους οποίους εκπροσωπεί το Κίνημα Πέντε Αστέρων, και την απόσυρση του νόμου για τις συντάξεις, ώστε να χαμηλώσει πάλι το όριο συνταξιοδότησης.
Η άνοδος του ετερόκλητου συνασπισμού των Πέντε Αστέρων και της Λέγκας στις εκλογές και η ανάληψη της διακυβέρνησης οφείλονται εν πολλοίς σε αυτήν την ατζέντα, η οποία, όπως αποτυπώνεται στον προϋπολογισμό, επιφέρει έλλειμμα 2,4%, ποσοστό το οποίο κρίνεται απαράδεκτο από το ευρωσύστημα παρ’ ότι:
● το όριο ελλείμματος είναι στο 3% σύμφωνα με τις συνθήκες
● και η ιταλική κυβέρνηση υπόσχεται ότι τα επόμενα χρόνια θα επιτευχθεί σταδιακά η μείωσή του.
Το ευρωσύστημα αντιτείνει ότι ούτε η νέα κυβέρνηση της Ιταλίας έχει να εμφανίσει κάποιο σχέδιο για την αύξηση της παραγωγικότητας της χώρας, η οποία αποτυπώνεται επί σειρά ετών ως η μεγάλη ασθένεια της οικονομίας της. Πολλώ δε μάλλον που η Γερμανία προειδοποιεί συστηματικά ότι η οικονομική ισχύς μελλοντικά θα κριθεί στην παραγωγή και ότι όποιος θέλει να έχει μέλλον στη νομισματική ένωση δεν μπορεί να αγνοεί τους κανόνες.
Η ευρωπαϊκή προτεραιότητα για τόνωση της ιταλικής ανάπτυξης με αύξηση της παραγωγής και της παραγωγικότητας οφείλεται στο πανύψηλο δημόσιο χρέος της Ιταλίας σε σχέση με το ΑΕΠ, το οποίο είναι πλέον το δεύτερο πανευρωπαϊκά μετά το ελληνικό με 132%.
Αυτή η σύγκρουση μοιάζει πολύ με αυτήν που επιχείρησε η πρώτη κυβέρνηση Τσίπρα με την ευρωζώνη: διεκδικεί μια εξαίρεση από τους κανόνες, την οποία το ευρωσύστημα δεν έχει την πολυτέλεια να παραχωρήσει, διότι, όπως και στην ελληνική περίπτωση το 2015, δεν διανοείται ότι θα μπορούσε να αποτελέσει παράδειγμα για άλλες χώρες.
Το έχει ήδη πει ξεκάθαρα ο Γιούνκερ: «Πρέπει να εμποδίσουμε την Ιταλία να επιτύχει μια ειδική μεταχείριση στο θέμα αυτό, καθώς, αν την ελάμβαναν όλοι, θα σήμαινε το τέλος του ευρώ».
Η κρίσιμη διαφορά μεταξύ της ιταλικής και της ελληνικής περίπτωσης είναι, όμως, το οικονομικό μέγεθος της Ιταλίας: πρόκειται για την τρίτη οικονομία της ευρωζώνης και την τέταρτη της σημερινής (προ Brexit) Ε.Ε. Συνεπώς υπάρχουν, αυτή την ώρα, αρκετοί διαφορετικοί τρόποι για να επέλθει το αποτέλεσμα που φοβάται ο απερχόμενος πρόεδρος της Κομισιόν, ο οποίος τους τελευταίους μήνες έχει συγκλίνει περισσότερο από ποτέ με το Βερολίνο:
● Ο εκτροχιασμός της Ιταλίας λόγω απόσυρσης εμπιστοσύνης των αγορών πριν προλάβει να επέλθει οποιοσδήποτε συμβιβασμός με την Κομισιόν για τον προϋπολογισμό. Η μετάδοση της ιταλικής κρίσης θα ήταν αυτόματη και δεν θα περιοριζόταν σε αδύναμες χώρες όπως η Ελλάδα, η οποία ήδη ταλαιπωρείται από τις πρώτες συνέπειες.
● Η νίκη της ιταλικής κυβέρνησης, η οποία θα έδινε σήμα επανεθνικοποίησης της δημοσιονομικής πολιτικής, θα έδινε κίνητρο γενικευμένου δημοσιονομικού αντάρτικου και θα έπληττε τον πυρήνα της ευρωζώνης: το τραπεζικό της σύστημα, το οποίο είναι εξαιρετικά φορτωμένο με ιταλικά ομόλογα, τα οποία θα καθίσταντο τοξικά και θα παρέσυραν και τα ομόλογα άλλων χωρών στην απαξίωση.
● Η άνευ όρων υποταγή της ιταλικής κυβέρνησης, η οποία θα κατέρρεε μαζί με την πολιτική εμπιστοσύνη στο εσωτερικό της γείτονος και ενδεχομένως θα οδηγούσε το – ήδη ευρισκόμενο σε επισφαλή ισορροπία – πολιτικό της σύστημα σε ατραπούς ανεπιθύμητες. Πιθανότατα με κατεύθυνση εξόδου από το ευρώ.
Όλα τα παραπάνω συνηγορούν για την ανάγκη εξεύρεσης, το ταχύτερο δυνατόν, ενός συμβιβασμού που δεν θα πληγώνει θανάσιμα κανένα από τα δύο μέρη. Δεν είναι αυτονόητο ότι έτσι θα συμβεί, είναι όμως αυτό στο οποίο κατά κανόνα – ακόμη και ύστερα από κόπους και βάσανα – καταλήγει το ευρωσύστημα.
Προς το παρόν το μπρα ντε φερ συνεχίζεται εν μέσω αλαλαγμών εκ μέρους των αγορών, οι οποίοι δεν απέχουν πάρα πολύ από το να μετατραπούν σε βίαιες αντιδράσεις. Η συνέχεια επί της οθόνης.
