Υπάρχει εξωγήινη ζωή; Τι απαντά ο αστρονόμος Διονύσης Σιμόπουλος

Στο διαχρονικό ερώτημα αν υπάρχει ζωή αλλού στο σύμπαν, που μόλις τον τελευταίο μισό αιώνα έχει αρχίσει να αποκαλύπτει τα μυστικά του, αλλά και στη θέση του ανθρώπου, αναφέρθηκε ο διάσημος Έλληνας καθηγητής της αστροφυσικής και επίτιμος διευθυντής του Ευγενίδειου Πλανηταρίου της Αθήνας Διονύσης Σιμόπουλος.

Δάσκαλος και επιστήμονας, τιμάται σήμερα από την Πολιτεία και από τον Ελληνικό Διαστημικό Οργανισμό σε τελετή βράβευσης στο Ίδρυμα Ευγενίδου, για το ιδιαιτέρως σημαντικό έργο του ως επιστήμονα και την ανιδιοτελή προσφορά του στη χώρα.

Σε συνέντευξή του στον ραδιοφωνικό σταθμό του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων, ο κ. Σιμόπουλος θυμάται και περιγράφει γλαφυρά πως τη δεκαετία του '60, που ήταν κι εκείνος στα πανεπιστημιακά έδρανα, αν μπορούσαν όλες τις γνώσεις που είχαν να τις συμπτύξουν, θα χωρούσαν σε έναν τόμο. «Σήμερα, πενήντα χρόνια αργότερα, θα χρειαζόμασταν για όλες τις πληροφορίες, που έχουμε συγκεντρώσει όλα αυτά τα χρόνια, μια ολόκληρη βιβλιοθήκη με 1,2 δισεκατομμύρια τόμους» προσθέτει χαρακτηριστικά.

Αναφορικά με το τι άλλαξε στον χώρο του Διαστήματος και της σχετικής τεχνολογίας από το 1969 μέχρι το 2019, εξηγεί: « Αυτή την εποχή, ακριβώς 50 χρόνια πριν, ο Άνθρωπος περπάτησε στην επιφάνεια της Σελήνης με μέσα που ήταν κυριολεκτικά πρωτόγονα. Στη δεκαετία δηλαδή του '60, όταν έγινε αυτό το άλμα της ανθρωπότητας από τη Γη στο Φεγγάρι, η υπολογιστική δύναμη των υπολογιστών που είχε στη διάθεση της τότε η NASA, ήταν 120.000 φορές μικρότερη από την υπολογιστική δύναμη που έχει σήμερα ένα κοινό κινητό. Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι στο ενδιάμεσο αυτό των 50 ετών η τεχνολογία έχει αυξηθεί στο έπακρον. Σε διάφορες συναντήσεις που είχαμε στη δεκαετία του 1990, o Σκοτ Κάρπεντερ, ο δεύτερος μετά τον Τζον Γκλεν Αμερικανός αστροναύτης που περιφέρθηκε γύρω από τη Γη, μου έλεγε πως το χρονόμετρο που είχανε στο καρυδότσουφλο διαστημόπλοιο στο οποίο επέβαινε, ένα βασικό όργανο για ένα διαστημικό ταξίδι, είχε βάρος δυόμισι κιλά! Μπορείτε φυσικά να φανταστείτε τη διαφορά αυτού του χρονομέτρου με τα σύγχρονα που είναι μικρότερα και από το νύχι ενός ανθρώπου. Με αυτή την έννοια λοιπόν η τεχνολογία έχει κυριολεκτικά επαναστατικοποιήσει την καθημερινότητά μας. Δεν πρέπει δε να ξεχνάμε πως σε αυτά τα 50 χρόνια, ο Άνθρωπος τοποθέτησε στο διάστημα περίπου 3500 δορυφόρους, 3500 διαστημοσυσκευές που βρίσκονται εν ενεργεία αυτή τη στιγμή γύρω από τη Γη και προσφέρουν σε όλες τις ανθρώπινες δραστηριότητες τεράστιες υπηρεσίες.

Όλες ανεξαιρέτως οι ανθρώπινες δραστηριότητες, η τεχνολογία, οι επικοινωνίες, η ναυτιλία, η αρχαιολογία, η ιατρική, οτιδήποτε μπορεί να σκεφτεί κανείς, όλες οι ανθρώπινες δραστηριότητες έχουν ωφεληθεί τα μέγιστα από την ύπαρξη αυτής της διαστημικής τεχνολογίας.

Μοιάζει να κοιτά ξανά ο Άνθρωπος εκεί ψηλά; Τι κάναμε και είχαμε μένει αδρανείς μετά από τις εποχές που μας περιγράψατε; Γιατί η ανθρωπότητα έγινε πιο νωθρή σε ό,τι αφορά το διάστημα, γιατί «μιζεριάσαμε», σε σχέση με αυτές τις δραστηριότητες;

«Μιζεριάσαμε» είναι η κατάλληλη λέξη. Στη δεκαετία του '60 βλέπετε, είχαμε ένα όραμα, μπορούσε ο Άνθρωπος και κοίταζε προς τα πάνω. Ήταν αυτό που ίσως θα έλεγε ένας γλωσσολόγος, ο «άνω θρώσκων», αυτός που βλέπει προς τα επάνω και όχι προς τα κάτω, προς τα... πόδια του. Αλλά εκείνη την εποχή αυτό το όραμα κυρίως συνταυτιζόταν με μεγάλες ποσότητες χρημάτων που διέθεταν οι μεγάλοι διαστημικοί οργανισμοί. Για να καταλάβει κάποιος για τι μιλάμε, στη δεκαετία του '60 η NASA χρησιμοποιούσε το 5,9% του αμερικανικού ετήσιου προϋπολογισμού, σήμερα η NASA χρησιμοποιεί 0,8% του του αμερικανικού προϋπολογισμού, ενώ η χρήση τότε τόσο μεγάλων ποσών έγινε δυστυχώς για προπαγανδιστικούς λόγους, όχι για επιστημονικούς, τουλάχιστον όσον αφορά τις επίσημες αρχές. Ο Άνθρωπος, ο κοινός Αμερικανός, ο κοινός άνθρωπος του πλανήτη πράγματι είχε οράματα και κοίταζε στον ουρανό. Η πραγματικότητα όμως είναι ότι όλα αυτά επιτεύχθηκαν, γιατί υπήρχε ο ανταγωνισμός ανάμεσα στην τότε Σοβιετική Ένωση, η οποία για πρώτη φορά τοποθέτησε ένα ανθρώπινο κατασκεύασμα στις 4 Οκτώβρη του 1957, με την άλλη υπερδύναμη, την Αμερική. Ήταν ένας ανταγωνισμός για το ποιος θα πάει πρώτος. Να αποδείξει δηλαδή στον κόσμο ποια ιδεολογία ήταν η σωστότερη, ενώ η τεχνολογία δεν έχει ιδεολογίες. Εντούτοις αυτός ήταν ο «μηχανισμός» με τον οποίο καταφέραμε ό,τι καταφέραμε (σ.σ οι άνθρωποι και οι επιστήμονες) στη δεκαετία του του 1960.

Τελικά με τόσο μεγάλο όγκο έρευνας, μια χρηματοδότηση εκτεταμένη από πολλές πλέον χώρες, τέτοιες εντυπωσιακές ανακαλύψεις σε όλα τα πεδία, έχουμε μάθει πραγματικά τα περισσότερα ή έστω αρκετά για το Σύμπαν; Τι ξέρουμε από «αυτό που είναι εκεί έξω» από τη Γη μας;

Θα σας δώσω δύο απαντήσεις σε αυτό. Πρώτα από όλα θα σας περιγράψω πως στη δεκαετία του '60, όταν που ήμουν και εγώ στα πανεπιστημιακά έδρανα, αν μπορούσαμε όλες τις γνώσεις που είχαμε να τις τοποθετήσουμε, να τις συμπτύξουμε θα έλεγα, θα τις τοποθετούσαμε σε έναν τόμο. Σήμερα, πενήντα χρόνια αργότερα, θα χρειαζόμαστε για όλες τις πληροφορίες που έχουμε συγκεντρώσει όλα αυτά τα χρόνια, μια ολόκληρη βιβλιοθήκη με 1,2 δισεκατομμύρια τόμους! Η πληθώρα δηλαδή των πληροφοριών που έχουμε συγκεντρώσει είναι τεράστια και μαζί με την πληθώρα των πληροφοριών έχουμε συγκεντρώσει και γνώσεις.

Στο δεύτερο τώρα σκέλος της απάντησης, για αυτές δηλαδή τις γνώσεις, αυτό που έχουμε υπολογίσει αν θέλετε, αυτό που έχουμε «μετρήσει», είναι ότι το σύμπαν που βλέπουμε αποτελείται από ένα τρισεκατομμύριο γαλαξίες. Κάθε γαλαξίας αποτελείται από περίπου διακόσια δισεκατομμύρια άστρα ή διακόσια δισεκατομμύρια ήλιους, αν θέλετε, ποσότητα δηλαδή υλικών που μπορούμε να κατανοήσουμε που αποτελείται από τα 92 χημικά στοιχεία που βρίσκονται ελεύθερα στη φύση. Αυτά αποτελούν, δυστυχώς, το 5% των συστατικών του Σύμπαντος. Αντίθετα από τη δεκαετία του 1930, αλλά κυρίως από τη δεκαετία του '70 και μετά, ανακαλύψαμε ότι υπάρχουν και άλλα υλικά και βλέπουμε ότι αυτά τα υλικά επηρεάζουν την ύλη, την βαρυονική όπως λέγεται ύλη, που αποτελεί τους γαλαξίες και τα άστρα. Επηρεάζουν μεν, αλλά δεν ξέρουμε αυτή η ύλη από τι αποτελείται. Επειδή δεν ξέρουμε, έχουμε δώσει έναν επιθετικό προσδιορισμό, τη λέμε «σκοτεινή ύλη», παρόλα αυτά όμως δεν ξέρουμε τι είναι. Και δεν είναι μόνο αυτό, καθώς τα τελευταία είκοσι χρόνια, από τη δεκαετία του '90, το 1998 και μετά, ανακαλύψαμε και κάτι άλλο, που μας ήρθε... νταμπλάς, κυριολεκτικά ο ουρανός στο κεφάλι! Ανακαλύψαμε ότι ένα 68% των συστατικών του σύμπαντος αποτελείται από ένα είδος απωστικής ενέργειας η οποία ονομάστηκε και αυτή σκοτεινή ενέργεια, επειδή δεν ξέρουμε από τι αποτελείται.

Είδαμε όμως ότι κάνει το σύμπαν εδώ και πέντε, έξι δισεκατομμύρια χρόνια να διαστέλλεται - κάτι που γνωρίζαμε από ότι γίνεται από τι δεκαετία του '20 - ανακαλύψαμε όμως πως διαστέλλεται λόγω της ύπαρξης αυτής της σκοτεινής ενέργειας επιταχυνόμενο! Κάτι το οποίο δεν υπολογίζαμε μέχρι τώρα. Έτσι λοιπόν έχουμε 68% σκοτεινή ενέργεια, περίπου 27% σκοτεινή ύλη και μόνο 5% συστατικά που γνωρίζουμε από τι αποτελούνται. Καταλαβαίνετε λοιπόν ότι γνωρίζουμε πολλά - 1.2 δισεκατομμύρια φορές παραπάνω από πριν από 50 χρόνια, αλλά αυτό που ανακαλύψαμε είναι ότι... δεν γνωρίζουμε και τόσα πολλά!

Από όσα γνωρίζουμε υπάρχει κάτι αποδεδειγμένο επιστημονικά, που θα μας οδηγήσει στο συμπέρασμα πως κάπου αλλού υπάρχει ζωή;

Δυστυχώς δεν έχουμε ούτε ενδείξεις, αλλά και φυσικά ούτε αποδείξεις για κάτι τέτοιο. Θα πρέπει να σκεφτούμε και αυτά που έλεγε και ο αρχαίος ημών πρόγονος (...) «δεν μπορώ να φανταστώ να πιάσει μόνο ένας σπόρος σε ένα χωράφι που σπέρνουμε με κριθάρι», όπως είπε ο Μητρόδωρος πριν από 2.400 χρόνια. Με αυτή την έννοια η αστροφυσική λογική μας οδηγεί στο παρόμοιο συμπέρασμα: ότι σε ένα σύμπαν τρισεκατομμυρίων γαλαξιών με τρισεκατομμύρια, τρισεκατομμυρίων άστρα και πλανητικά συστήματα δεν μπορεί να είμαστε μόνοι. Μπορεί να είναι σπάνια η ζωή, να εξελίχθηκε σε άλλους κόσμους με έναν σπάνιο τρόπο, παρόλα αυτά όμως δεν πρέπει να είμαστε μόνοι στο Σύμπαν...

Σε έναν νεαρό, σε μια νεαρή που θα διαβάσουν τα λόγια σας θα λέγατε να επιχειρήσει μια καριέρα όπως η δική σας; Θα ήταν, σήμερα, μια καλή επιλογή;

Θα δώσω γνώμη, όχι συμβουλή, τη γνώμη που έδωσα και στα παιδιά μου. Σήμερα ο νέος άνθρωπος θα πρέπει να ακολουθήσει αυτό που πράγματι αγαπάει. Αυτό μόνο μπορεί να είναι το μήνυμα που θα δοθεί στους νέους, να αγαπάνε αυτό που κάνουνε. Να είναι, αν θέλετε, «ερασιτέχνες» αλλά με την έννοια της λέξης την πραγματική, εραστές της τέχνης που διαλέγουν, οτιδήποτε και αν είναι αυτό.