Σε παγκόσµιο επίπεδο ο καρκίνος του πνεύµονα αποτελεί την πιο συχνή µορφή καρκίνου και την πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο, βάσει των πιο πρόσφατων στοιχείων του Παγκόσµιου Οργανισµού Υγείας. To ανησυχητικό είναι ότι τα επόµενα χρόνια διαφαίνεται αυξητική τάση, ιδιαίτερα στις γυναίκες.
Στην Ελλάδα φαίνεται ότι ο καρκίνος του πνεύµονα αποτελεί τον πιο συχνό τύπο καρκίνου στους άνδρες και τον τρίτο σε συχνότητα στις γυναίκες. Υπάρχει ισχυρή συσχέτιση της νόσου µε το κάπνισµα, καθώς υπολογίζεται ότι 80% των ασθενών µε καρκίνο του πνεύµονα έχει ιστορικό καπνίσµατος.
Για τα νεότερα δεδοµένα στη θεραπεία της νόσου µιλά η Φλώρα Σταυρίδη, ΜD, MSc, MRCP ειδικός Ογκολόγος-Παθολόγος, ?ιευθύντρια ?’ Ογκολογικής Κλινικής ΥΓΕΙΑ Lecturer in Guys & St Thomas’ Hospital, London Managing Director Care and Cure Oncology Center, www.careandcure.gr
«Τα δεδοµένα για τη χώρα µας είναι ιδιαίτερα ανησυχητικά, αφού η Ελλάδα είναι η δεύτερη χώρα σε κατανάλωση καπνού στην Ευρωπαϊκή Ενωση µετά την Πολωνία και η χώρα µε τη µεγαλύτερη επίπτωση καρκίνου του πνεύµονα σε ηλικίες κάτω των 45 ετών.
Ο καρκίνος του πνεύµονα ταξινοµείται ιστολογικά σε δύο µεγάλες κατηγορίες, οι οποίες είναι ο µικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύµονα (ΜΚΠ), µε συχνότητα εµφάνισης 10%-15%, και ο µη µικροκυτταρικός καρκίνος του πνεύµονα (ΜΜΚΠ), µε συχνότητα εµφάνισης 85%-90%. Συχνή µορφή του ΜΜΚΠ είναι το αδενοκαρκίνωµα (συχνότητα εµφάνισης 40%).
Στην υποοµάδα των αδενοκαρκινωµάτων έχει γίνει δυνατή η αναγνώριση ενός αριθµού γενετικών διαταραχών που αποτελούν παράγοντες προαγωγής της ανάπτυξης ΜΜΚΠ, όπως µεταλλάξεις σε γονίδια που εκφράζουν τµήµατα του υποδοχέα του επιδερµικού αυξητικού παράγοντα (epidermal growth factor receptor - EGFR), του γονιδίου KRAS, RET, η αντιµετάθεση στο γονίδιο ALK και άλλα.
Σε ποσοστό περίπου 2%-5% των ασθενών µε προχωρηµένο ΜΜΚΠ υπάρχει διαταραχή στο γονίδιο ALK (κινάση του αναπλαστικού λεµφώµατος). Αυτό µπορεί να οδηγήσει στην ανεξέλεγκτη ανάπτυξη, επιβίωση και πολλαπλασιασµό των καρκινικών κυττάρων.
Οι ασθενείς µε ALK-θετική νόσο φαίνεται να συνυπάρχουν µε συγκεκριµένα χαρακτηριστικά στα οποία ανήκουν το γυναικείο φύλο, το καθόλου ή ελαφρύ ιστορικό καπνίσµατος, η νεαρή ηλικία, η ιστολογία αδενοκαρκινώµατος, η απουσία µετάλλαξης EGFR ή KRAS και η ιδιαίτερη ευαισθησία στην εξατοµικευµένη θεραπεία µε ALK αναστολείς. Επιπλέον, οι ασθενείς µε ALK-θετικό ΜΜΚΠ συνήθως βρίσκονται σε προχωρηµένο στάδιο της νόσου τη στιγµή της διάγνωσης σε σύγκριση µε άλλες µορφές ΜΜΚΠ.
Τέσσερις στοχεύουσες θεραπείες είναι σήµερα εγκεκριµένες από τον Ευρωπαϊκό Οργανισµό Φαρµάκων για τον ALK-θετικό ΜΜΚΠ: crizotinib, ceritinib, alectinib και brigatinib, ενώ η χηµειοθεραπεία κρίνεται αναποτελεσµατική γι’ αυτή την οµάδα ασθενών.
Οι εγκεκριµένες επιλογές για τη θεραπεία πρώτης (1ης) γραµµής είναι τα crizotinib, ceritinib και alectinib (τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ευρωπαϊκή Ενωση). Το crizotinib ήταν ο πρώτος ALK αναστολέας που εγκρίθηκε για τη θεραπεία του προχωρηµένου ή µεταστατικού ALK-θετικού ΜΜΚΠ. Παρά το αρχικό όφελος, η θεραπεία µε crizotinib έχει συνήθως ως αποτέλεσµα τη σχετικά ταχεία υποτροπή των ασθενών.
Το alectinib είναι ένας δεύτερης γενιάς ισχυρός αναστολέας της ALK, που αποτελεί σήµερα την προτιµώµενη µονοθεραπεία πρώτης γραµµής για τον προχωρηµένο ALK-θετικό ΜΜΚΠ. Αποτελεί από του στόµατος θεραπεία µε ισχυρή δράση εντός του κεντρικού συστήµατος και παρουσιάζει καλά ανεκτό και εύκολα διαχειρίσιµο προφίλ ασφάλειας.
Με το alectinib εγκαινιάζεται µια νέα εποχή για τους ALK-θετικούς ασθενείς, πολλοί εκ των οποίων εµφανίζουν εξέλιξη της νόσου µέσα σε ένα έτος µε τις υπάρχουσες θεραπείες.
Σύµφωνα µε τα δεδοµένα της έγκυρης µελέτης ALEX, το alectinib µείωσε σηµαντικά τον κίνδυνο εµφάνισης, εξέλιξης της νόσου ή θανάτου κατά 57%, ενώ η διάµεση επιβίωση χωρίς εξέλιξη της νόσου υπερτριπλασιάστηκε, φτάνοντας σχεδόν τα τρία χρόνια (34,8 µήνες) για τον πληθυσµό που έλαβε alectinib έναντι 10,9 µηνών για τους ασθενείς που έλαβαν το crizotinib.
Αξιοσηµείωτο είναι επίσης το γεγονός ότι το alectinib φάνηκε ότι προλαµβάνει την εµφάνιση νέων µεταστάσεων στο κεντρικό νευρικό σύστηµα, καθώς µόνο το 12% των ασθενών που έλαβαν alectinib παρουσίασε εξέλιξη της νόσου στο ΚΝΣ έναντι 45% των ασθενών που έλαβαν crizotinib.
Η αποσαφήνιση των µηχανισµών που οδηγούν στην ογκογένεση και η αναγνώριση ότι ο καρκίνος του πνεύµονα δεν είναι µία νόσος, αλλά εκδηλώνεται µε πολλές διαφορετικές µορφές, έχουν κάνει δυνατή την εξατοµίκευση της θεραπείας.
Ο πληθυσµός του ΜΜΚΠ µπορεί πλέον να διαχωριστεί σε οµάδες, ανάλογα µε τις ιδιαιτερότητες της νόσου που εµφανίζει, και κάθε υποπληθυσµός είναι δυνατόν να λάβει την καταλληλότερη γι’ αυτόν θεραπεία που θα του προσφέρει το µεγαλύτερο όφελος µε τον µικρότερο κίνδυνο. Πιο συγκεκριµένα, στην περίπτωση της ALK-θετικής νόσου, η επιλογή της πιο αποτελεσµατικής θεραπείας µπορεί να προσφέρει µακρά επιβίωση και διατήρηση υψηλού επιπέδου ποιότητας ζωής αυτών των ασθενών».
