Η ιστορία και τα έθιμα της λαμπάδας

Το παρελθόν της λαμπάδας


Η πασχαλινή λαμπάδα είναι ένα έθιμο, που έχει τις ρίζες του στην αρχαία Εκκλησία. Αφορούσε στο βάπτισμα των νέων μελών της, το οποίο τελούνταν τη νύχτα της Ανάστασης.
Το έθιμο κατά τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους, όριζε ότι οι νεοφώτιστοι χριστιανοί βαφτίζονταν πάντα Μεγάλο Σάββατο και Κυριακή του Πάσχα, μετά από ένα διάστημα προετοιμασίας.
Στο πνεύμα κατάνυξης και υποδοχής των νέων μελών, η λαμπάδα είχε διττή σημασία: συμβόλιζε το νέο φως του Χριστού, που θα φώτιζε πλέον την ψυχή του νεοφώτιστου, αλλά και τον ήλιο της Άνοιξης. Επιπλέον, η λαμπάδα ήταν το σύμβολο του φωτός, που έφερε ο Χριστός, νικώντας το θάνατο και κατ’ επέκταση το σκοτάδι με την Ανάστασή του.
Η φλόγα ως ένδειξη αγάπης, γνώσης και μιας νέας αρχής που δυναμώνει και εξαπλώνεται, μεταφέροντας το θεάρεστο μήνυμα της Ανάστασης, σύντομα έγινε αναπόσπαστο μέλος του πασχαλινού εορτασμού.
Ο κάθε πιστός είχε πλέον τη δική του λαμπάδα, αν και με το πέρασμα των χρόνων η σύνδεση της λαμπάδας με τη βάπτιση έπαψε να υπάρχει. Πλέον σήμερα, η βάπτιση αποτελεί περισσότερο ιδιωτική και οικογενειακή υπόθεση, παρά θρησκευτική ιεροτελεστία του Πάσχα.
Βέβαια, η λαμπάδα παραμένει μια ισχυρή παρουσία τις πασχαλινές ημέρες. Κατέχει ξεχωριστή θέση την ημέρα της Ανάστασης, όταν λίγο πριν τα μεσάνυχτα,
όλα τα φώτα της εκκλησίας σβήνουν και πέφτει παντού σκοτάδι. Ο ιερέας ψάλλει το «Δεύτε λάβετε φως», βγαίνει με τη λαμπάδα του αναμμένη μέσα από την Ωραία Πύλη και δίνει το άγιο φως στους πιστούς.
Η σημερινή λαμπάδα βέβαια αποτελεί περισσότερο υπόθεση της νονάς ή του νονού, οι οποίοι εναγωνίως ψάχνουν για την πιο αντιπροσωπευτική και ωραία λαμπάδα για τα βαφτιστήρια τους, παρά ένδειξη κατάνυξης.
Το μόνο που έχει παραμείνει ίσως αλώβητο μέσα από τους αιώνες, είναι ότι η λαμπάδα παραμένει το μέσο μεταφοράς του Αγίου φωτός από την εκκλησία στο σπίτι του κάθε πιστού το βράδυ της Ανάστασης.
Ήθη και έθιμα ανά την Ελλάδα
Χαρακτηριστικό της σημασίας της λαμπάδας για τους χριστιανούς είναι, ότι σε διάφορα μέρη υπάρχουν έθιμα αποκλειστικά γι αυτήν. Ενδεικτικά αναφέρουμε μερικά από τον ελλαδικό χώρο.
-Στα Γιαννιτσά, στη Δυτική Μάνη και σε άλλα μέρη της χώρας, την Παρασκευή του Πάσχα γιορτάζει η Ζωοδόχος Πηγή και οι πιστοί ανάβουν τις λαμπάδες τους τρεις φορές. Έπειτα τις αφήνουν στην εκκλησία ή τις βάζουν στα εικονίσματα του σπιτιού τους.
-Στη Λιβαδειά, πάλι το έθιμο του «λάκκου», θέλει μετά την Ανάσταση και πριν καλά καλά ξημερώσει, οι πιστοί να ανάβουν φωτιά και ένας κάνοντας το σταυρό του, να βάζει φωτιά στο σωρό με τις λαμπάδες της Ανάστασης. Η φωτιά χρησιμοποιείται για να ψηθούν τα αρνιά, που τοποθετούνται στους «λάκκους».
-Στα Άγραφα και συγκεκριμένα στη Βινία, όταν ο παπάς λέει το Χριστός Ανέστη, οι πιστοί καίνε το φανό. Τα παιδιά σχηματίζουνε με ξερόκλαδα πάνω στο βράχο (που βρίσκεται απέναντι από το Σουφλί) έναν σωρό και μετά το «Χριστός Ανέστη», τρέχουν με τη λαμπάδα στο χέρι και βάζουν φωτιά στο φανό.
Ένα ακόμη έθιμο των Αγράφων είναι το «φωτίκωμα». Οι νονοί «φωτικώνουν» τα βαφτιστήρια τους, δηλαδή δίνουν δώρα, τα οποία είναι μία λαμπάδα και μία κουλούρα. Αλλά και ο αρραβωνιαστικός οφείλει να στείλει στην αρραβωνιαστικιά του μία στολισμένη λαμπάδα, ώστε το βράδυ της Ανάστασης να ξεχωρίζει αυτή.
-Στην Τήλο οι λαμπάδες ονομάζονται «λουππίες» και είναι φτιαγμένες από μία ειδική βαφική ρίζα, που μαζεύεται από νωρίς τη Μεγάλη Εβδομάδα. Πιο συγκεκριμένα, τα παιδιά αναπαριστούν την ανάσταση του Λαζάρου, βάζοντας ένα αγόρι κάτω από κλαδιά δέντρων, ενώ τα υπόλοιπα γύρω – γύρω τραγουδούν το τραγούδι του Λαζάρου.
-Τέλος στην Ήπειρο, το παραδοσιακό «μαρτίτσι» που φορούν από την 1η Μαρτίου για να μην τους «πιάσει» ο Μάρτης και τους μαυρίσει, το καίνε με τη λαμπάδα, τη νύχτα της Ανάστασης στην εκκλησία.

yahoo.com

 

Ακολουθήστε το Madata.GR στο Google News Madata.GR in Google News

Δείτε ακόμα