Τα έθιμα του Πάσχα. Η Ανάσταση στην Ελλάδα και σε όλο τον κόσμο

Σε μια χώρα όπου η παράδοση κατέχει περίοπτη θέση, δεν θα μπορούσε η περίοδος του Πάσχα να μην είναι γεμάτη από έθιμα, διαφορετικά σε κάθε περιοχή του ελλαδικού χώρου.

Η Μεγάλη Εβδομάδα αποτελεί την περίοδο πνευματικής και σωματικής προετοιμασίας για την Ανάσταση του Κυρίου και την έλευση του Πάσχα. Άνδρες, γυναίκες και παιδιά συρρέουν στις κατά τόπους εκκλησίες για να παρακολουθήσουν τις λειτουργίες και να βιώσουν το Θείο Δράμα πριν από την κατανυκτική ατμόσφαιρα της Ανάστασης.

Από την Κεντρική Ελλάδα και την Πελοπόννησο μέχρι τη Μακεδονία και τη Θράκη ο απλός κόσμος συνεχίζει να τιμά την παράδοση και κατά τη διάρκεια της περιόδου του Πάσχα.

Κεντρική Ελλάδα

Στην Αράχοβα, ανήμερα του Πάσχα ξεκινάει η περιφορά της Εικόνας του Αγίου Γεωργίου, την οποία συνοδεύουν περί τα 500 άτομα ντυμένα με παραδοσιακές φορεσιές.

Την επομένη πραγματοποιείται αγώνας δρόμου των γερόντων (ανηφορικός δρόμος), οι οποίοι ξεκινούν από την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και φτάνουν στον λόφο. Ακολουθούν χορευτικά συγκροτήματα και το απόγευμα τη σκυτάλη παίρνουν γυναικείοι χορευτικοί σύλλογοι. Οι εκδηλώσεις συνεχίζονται με κλέφτικα αγωνίσματα, όπως το σήκωμα της πέτρας.

Στη Λιβαδειά, το πιο χαρακτηριστικό έθιμο της πόλης είναι το γνωστό «Πάσχα της Λιβαδειάς», με τους νέους της πόλης να συμμετέχουν στο έθιμο του «λάκκου». Μετά την Ανάσταση και πριν ξημερώσει οι κάτοικοι ετοιμάζουν τη φωτιά. Ένας, κάνοντας τον σταυρό του, βάζει φωτιά στον σωρό με τη λαμπάδα της Αναστάσεως. Με ραντίσματα νερού και συχνό χτύπημα με ένα μακρύ ξύλο, η θράκα είναι έτοιμη για να ψηθούν τα αρνιά. Το γλέντι διαρκεί μέχρι το απόγευμα και συμπληρώνεται με τη συμμετοχή παραδοσιακών χορευτικών συγκροτημάτων και την καύση πυροτεχνημάτων.

Στο Αιτωλικό, την Κυριακή του Πάσχα κάθε γειτονιά είναι μια μεγάλη υπαίθρια ψησταριά, όπου ο χορός και το τραγούδι έχουν τον πρώτο λόγο, ενώ προσφέρονται κρασί και παραδοσιακοί μεζέδες δωρεάν.

Μακεδονία

Στη Θάσο, στην Κοινότητα Λιμεναρίων, διατηρείται το πανάρχαιο έθιμο «Για βρέξ', Απρίλη μ'», που γιορτάζεται την Τρίτη του Πάσχα. Συγκροτήματα απ' όλη την Ελλάδα χορεύουν δημοτικούς χορούς.

Στην Ιερισσό της Χαλκιδικής έχουν το έθιμο «Του μαύρου νιου τ' αλώνι», που γιορτάζεται την Τρίτη του Πάσχα. Μετά την επιμνημόσυνη δέηση και την εκφώνηση του πανηγυρικού, οι γεροντότεροι αρχίζουν τον χορό. Σιγά σιγά πιάνονται όλοι οι κάτοικοι και συχνά ο χορός έχει μήκος τετρακόσια μέτρα. Τραγουδούν και χορεύουν όλα τα Πασχαλινά τραγούδια και τελειώνουν με τον «Καγκέλευτο» χορό, που είναι η αναπαράσταση της σφαγής 400 Ιερισσιωτών από τους Τούρκους κατά την επανάσταση του 1821.

Ο χορός περνά κάτω από δάφνινη αψίδα, όπου υπάρχουν δύο παλικάρια με υψωμένα σπαθιά, και στη μέση του τραγουδιού διπλώνεται στα δύο, με τους χορευτές να περνούν ο ένας απέναντι από τον άλλο για τον τελευταίο χαιρετισμό. Κατά τη διάρκεια της γιορτής μοιράζεται καφές που βράζει σε μεγάλο καζάνι «ζωγραφίτικος», τσουρέκια και αυγά.

Πελοπόννησος


Στο Λεωνίδιο,
το πιο εντυπωσιακό έθιμο της περιοχής είναι όταν το βράδυ της Ανάστασης γεμίζει ο ουρανός από φωτεινά «αερόστατα», τα οποία ανυψώνονται από τους πιστούς κάθε ενορίας.

Στην Καλαμάτα αναβιώνει ένα έθιμο που πηγάζει από τους απελευθερωτικούς αγώνες του 1821, ο διαγωνισμός των «μπουλουκιών». Οι διαγωνιζόμενοι, με παραδοσιακές ενδυμασίες και οπλισμένοι με σαΐτες, δηλαδή με χαρτονένιους σωλήνες γεμάτους μπαρούτι, επιδίδονται σε σαϊτοπόλεμο στο γήπεδο του Μεσσηνιακού, με τη συμμετοχή πλήθους κόσμου.

Δωδεκάνησα

Στο νησί της Αποκάλυψης, την Πάτμο
, επίκεντρο των τελετών και ακολουθιών αποτελεί ο «Νιπτήρας». Στολίζεται με λαμπρές βάγιες και ποικιλία ανοιξιάτικων λουλουδιών. Το Μ. Σάββατο το βράδυ πριν από την Ανάσταση, το Ευαγγέλιο διαβάζεται σε ηρωικό εξάμετρο με κώντιο, και την Κυριακή του Πάσχα στο Μοναστήρι της Πάτμου γίνεται η δεύτερη Ανάσταση, κατά την οποία το Αναστάσιμο Ευαγγέλιο διαβάζεται σε επτά γλώσσες και από τον ηγούμενο μοιράζονται κόκκινα αυγά στους πιστούς.

Στην Κω, ενώ οι μεγάλοι ασχολούνται με τις πασχαλινές δουλειές και τον εκκλησιασμό, τα παιδιά προετοιμάζονται για την Ανάσταση.

Παίρνουν μεγάλα κλειδιά, από εκείνα που είχαν οι παλιές κλειδαριές, δένουν με ένα σχοινί το κλειδί με μπαρούτι, βάζουν το καρφί στην τρύπα του κλειδιού και το βράδυ της Ανάστασης το χτυπούν δυνατά στον τοίχο για να εκπυρσοκροτήσει. Άλλοι κόβουν μακριές λωρίδες χαρτιού, βάζουν στην άκρη της κάθε λωρίδας μπαρούτι και ένα φιτίλι, την τυλίγουν τριγωνικά ώστε να προεξέχει το φιτίλι, και το ανάβουν από την ώρα που ο παπάς λέει το «Χριστός Ανέστη». Το πρωί του Μ. Σαββάτου η εκκλησία στρώνεται με μικρά μοβ μυρωμένα λουλούδια του βουνού που λέγονται λαμπρές. Οι νοικοκυρές φτιάχνουν τις λαμπρόπιττες και το γεμιστό αρνί.

Στη Χίο, ο ρουκετοπόλεμος είναι ένα παλιό βρονταδούσικο έθιμο που έχει τις ρίζες του στην τουρκική κατοχή. Αρχικά οι κάτοικοι των ενοριών του Αγίου Μάρκου και της Παναγίας Ερειθιανής, εκκλησιών που βρίσκονται αντικριστά, έφτιαχναν αυτοσχέδια κανονάκια.

Με το πέρασμα του χρόνου όμως αυτά εξελίχθηκαν σε αυτοσχέδιες ρουκέτες, βεγγαλικά, φτιαγμένα από νίτρο, θειάφι και μπαρούτι. Η προετοιμασία των ρουκετών αρχίζει μετά το Πάσχα για να είναι έτοιμες την επόμενη χρονιά. Οι ποσότητες τα τελευταία χρόνια φτάνουν τις μερικές χιλιάδες και το θέαμα που δημιουργείται από τις ρουκέτες που εκτοξεύονται στον ουρανό του Βροντάδου το βράδυ της Ανάστασης είναι φαντασμαγορικό. Τα τελευταία χρόνια έχουν ληφθεί μέτρα για την προστασία των παρευρισκομένων, έτσι ώστε να διασωθεί το έθιμο.

Κρήτη
Πριν από την ανάσταση, στις Γκαγκάλες Ηρακλείου, όλα τα παιδιά του χωριού μαζεύουν ξύλα και οτιδήποτε άλλο μπορεί να καεί, και τα αφήνουν στο προαύλιο της εκκλησίας.

Την παραμονή της Ανάστασης σχηματίζουν ένα βουνό από τα ξύλα και στην κορυφή έχουν ένα σκιάχτρο με ένα παλιό κουστούμι που υποτίθεται ότι είναι ο Ιούδας, και την ώρα που ο παπάς ψάλλει το «Χριστός Ανέστη» βάζουν φωτιά και τον καίνε. Η νύχτα γίνεται μέρα από τα πυροτεχνήματα, η καμπάνα του χωριού χτυπά συνεχώς και οι παλιότεροι λένε ότι όταν αυτοί ήταν μικροί δεν άφηναν για τρία μερόνυχτα την καμπάνα να σταματήσει για το καλό.

Το κάψιμο του Ιούδα γίνεται με όλες τις παραδόσεις και στη Σούδα. Στον Ι.Ν. Αγίου Νεκταρίου Σούδας το ομοίωμα του Ιούδα φεύγει στον αέρα με σχοινιά και «προσγειώνεται», βάζοντας φωτιά στον λόφο από ξύλα που έχουν μαζέψει τα παιδιά, στον αύλειο χώρο της εκκλησίας. Το νέο αίμα της περιοχής έχει καταφέρει να μετατρέψει το βράδυ της Ανάστασης στη Σούδα σε μια ξεχωριστή εμπειρία.

Τα ήθη και τα έθιμα του Πάσχα απ' όλον τον κόσμο

Στην Γαλλία τη Μεγάλη Παρασκευή, σε όλες τις εκκλησίες, τα λόγια των ιερέων είναι αφιερωμένα στον Ιησού Χριστό, στα γεγονότα των Παθών και στην Ανάσταση. Το μήνυμα είναι ότι οι άνθρωποι οφείλουν να ζουν μονιασμένοι κι αρμονικά, να ξεχάσουν τις έχθρες τους, έστω για τις ημέρες του Αγίου Πάσχα. Σε κάθε λειτουργία μάλιστα ζητούν να υπάρχει αγάπη ανάμεσα στους άντρες και στις γυναίκες.

Στην περιοχή της Αλσατίας και στη Μοζέλ, δυο μεγάλες γαλλικές επαρχίες, κανείς δεν εργάζεται τη Μεγάλη Παρασκευή. Όλοι οι πιστοί συγκεντρώνονται στις εκκλησίες και γονατίζουν μπροστά στο Ξύλινο Σταυρό του Ιησού και εκεί ζητούν συγχώρεση για τις αμαρτίες τους.

Η Κυριακή του Πάσχα είναι και για τους καθολικούς η μεγάλη μέρα ή ημέρα της Ανάστασης. Είναι η μεγάλη γιορτή της αναγέννησης της ζωής. Η μέρα αυτή συμβολίζει τη νίκη επί του θανάτου. Ακόμη και η φύση ανανεώνεται και όλη η πλάση ζωντανεύει πάλι.

Οι ζαχαροπλάστες ξεκινούν τη δουλειά νωρίς το πρωί και φτιάχνουν μπισκοτένια αρνάκια καλυμμένα από ζάχαρη άχνη και τα διακοσμούν με μικρές σημαίες, κι ακολουθούν τα σοκολατένια λαγουδάκια που κρατούν κοντά στην κοιλιά τους ένα τεράστιο καλάθι με πολύχρωμα αυγά.

Τη Δευτέρα του Πάσχα, νωρίς το πρωί,  τα παιδιά φτιάχνουν αχυρένιες φωλιές μαζί με τους γονείς τους και τις τοποθετούν στους κήπους ή ακόμη και στις γωνιές του σπιτιού τους, για να μπορέσει το λαγουδάκι του Πάσχα να φέρει τα πολύχρωμα αυγά του. Την επόμενη μέρα τα παιδιά θα ξυπνήσουν πάλι νωρίς το πρωί για να μαζέψουν τα αυγά και να τα βάλουν στο καλαθάκι του γιορτινού τραπεζιού, όπου θα φαγωθούν.

Για τους Γάλλους οι καμπανούλες είναι ένα από τα πιο σημαντικά έθιμα. Υπάρχει ένας μύθος που λέει ότι οι καμπάνες εγκαταλείπουν όλες τις πόλεις της Γαλλίας και πηγαίνουν στη Ρώμη για να πάρουν την ευλογία από τον Πάπα και να μαζέψουν και τα πολύχρωμα σοκολατένια αυγά. Έτσι δεν υπάρχει καμιά καμπάνα για να ηχήσει στις εκκλησίες καθ' όλη τη διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας. Όταν όλες έχουν ολοκληρώσει την αποστολή τους, επιστρέφουν από τη Ρώμη, ευλογημένες κι έχοντας τα πασχαλινά αυγά, ξαναπαίρνουν τις θέσεις τους στα καμπαναριά, και την Κυριακή αρχίζουν να ηχούν χαρμόσυνα φέρνοντας το νέο της Ανάστασης.

Υπάρχουν όμως κι άλλες ευρωπαϊκές πόλεις όπου γιορτάζεται το Πάσχα και η καθεμιά έχει κι άλλα έθιμα, όπως παραδείγματος χάρη στην Γερμανία, όπου η παράδοση θέλει να υπάρχει ένα λευκό λαγουδάκι μόνο τις μέρες του Πάσχα, κι έτσι τα παιδιά εκεί φτιάχνουν αχυρένιες φωλιές και τις αφήνουν στους κήπους ή στα λιβάδια. Στη περιοχή της Βεστφαλίας πάλι, στα σύνορα μεταξύ Γερμανίας και Γαλλίας, η παράδοση λέει ότι μια αλεπού φέρνει τα πολύχρωμα σοκολατένια αυγά, ενώ στην Ελβετία ένας κούκος φέρνει το χαρμόσυνο μήνυμα της Ανάστασης του Ιησού Χριστού, καθώς και της αναγέννησης όλης της πλάσης.

Στην άλλη άκρη του κόσμου, στην Αυστραλία, το Πάσχα είναι μια σημαντική γιορτή για τους πιστούς και η Μεγάλη Παρασκευή είναι η μόνη μέρα που δεν δουλεύει κανένας κι όλα τα μαγαζιά είναι κλειστά. Την Κυριακή του Πάσχα τα παιδιά ψάχνουν στους κήπους και στα λιβάδια να βρουν τα πολύχρωμα αυγά που έφερε το πασχαλινό κουνελάκι και τα έθαψε βαθιά στο χώμα.

Στην γειτονική μας Ιταλία ο παπάς της κάθε ενορίας ευλογεί τα πασχαλινά αυγά που του πηγαίνουν οι νοικοκυρές στην εκκλησιά. Έπειτα τα πηγαίνουν ξανά πίσω στα σπίτια τους και τα τοποθετούν στο γιορτινό πασχαλινό κυριακάτικο τραπέζι. Όλη η οικογένεια συγκεντρώνεται γύρω από αυτό και, αφού ευλογήσουν και πουν τις πασχαλινές ευχές, τότε αρχίζουν να τρώνε.

Στο Μεξικό, χιλιάδες κάτοικοι την προηγούμενη μέρα του Πάσχα βγαίνουν στους δρόμους, φτιάχνουν ένα ομοίωμα του Ιούδα και το κρεμούν κάπου ψηλά σε ένα κεντρικό σημείο, ώστε όλοι να περνούν, να το χτυπούνε και να τον βρίζουν,  τιμωρώντας τον έτσι για την προδοσία του. Οι Μεξικάνοι λοιπόν συνεχίζουν να χτυπάνε την αχυρένια κούκλα του Ιούδα, μέχρι που τα ξημερώματα αυτή ανοίγει και χιλιάδες λιχουδιές και σοκολάτες πέφτουν από το εσωτερικό της.

Στην Αρμενία και στη Συρία οι ιερείς δείχνουν ένα πολύ καλό πρόσωπο προς τους αστέγους. Η γιορτή του Πάσχα σε εκείνα τα μέρη έχει να κάνει κατά κύριο λόγο με τη φιλανθρωπία. Καλούν λοιπόν όλους τους άστεγους να μπουν στις εκκλησίες και τους πλένουν τα πόδια αναπαριστώντας όσα έκανε ο Ιησούς κατά τη διάρκεια του Μυστικού Δείπνου.

Στην Ιρλανδία τη μέρα του Πάσχα τρώνε συνέχεια αυγά, για να δηλώσουν τη λήξη της νηστείας, και από το απόγευμα μέχρι αργά το βράδυ χορεύουν και γλεντούν με τους παραδοσιακούς ιρλανδικούς χορούς, με έπαθλο πατροπαράδοτα γλυκά.

Στην κοντινή μας Βουλγαρία, σε όλες τις ορθόδοξες οικογένειες υπάρχει ένα παλιό έθιμο. Μια δυο μέρες πριν από το Πάσχα κόβουν ένα κομμάτι ψωμί, μαζεύουν δέκα με δεκαπέντε αυγά κόκκινα, τα βάζουν σε ένα καλάθι και τα στέλνουν σε φιλικές τούρκικες οικογένειες, οι οποίες τα δέχονται με μεγάλη χαρά και συγκίνηση. Ο αγγελιαφόρος αυτού του πασχαλινού δώρου πάντα φιλεύεται με νομίσματα από τις τούρκικες οικογένειες.


Τέλος, στον Καναδά και ιδιαίτερα στην πόλη του Κεμπέκ ένα πολύ ασυνήθιστο έθιμο κρατάει την πρώτη θέση τις μέρες του Πάσχα. Οι χωρικοί συγκεντρώνονται όλοι σε λαϊκές αγορές με τις μαύρες κότες τους.

Η παρουσία της μαύρης κότας στο κοτέτσι θεωρείται κάτι αρνητικό για την Κυριακή του Πάσχα και η πώλησή της συμβολίζει το τέλος της νηστείας. Οι γονείς διηγούνται ένα παλιό μύθο στα παιδιά, ότι μονάχα για αυτή την Κυριακή του Πάσχα όλες οι κότες εκτός από τις μαύρες μπορούν και γεννάνε πολύχρωμα αυγά. Κι όλοι μαζί παίρνουν από ένα καλάθι και πάνε να τα μαζέψουν από το κοτέτσι. Φυσικά, πρόκειται για τα πολύχρωμα αυγά που οι γονείς ή άλλοι συγγενείς έχουν κρύψει από νωρίς το πρωί στα κοτέτσια τους.

Ακολουθήστε το Madata.GR στο Google News Madata.GR in Google News

Δείτε ακόμα