Η λέξη Πάσχα είναι εβραϊκή. Συμβολίζει την έξοδο των Εβραίων από την Αίγυπτο προς την ελευθερία. Το Πάσχα γιόρταζαν ο Μάρκος Μπότσαρης, ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, η Μπουμπουλίνα και ο Μιαούλης, και ας μη μιλούσαν στο σπίτι τους τη γλώσσα του Αισχύλου. Στα Βαλκάνια, σε όλες τις γλώσσες αυτής τη αιματοβαμμένης χερσονήσου, υπάρχει μια αρχαία λαϊκή ρήση. «Όταν ανοίγεις το πρωί το παράθυρό σου, πρώτα λες καλημέρα στον γείτονα και μετά στον Θεό». Θες η ευμάρεια, θες ο φιλοτομαρισμός, θες η κρίση, θες η κακιά μας η μοίρα, αυτήν τη ρήση την ξεχάσαμε.
Εδώ και τρία χρόνια, ημέρα με την ημέρα, η χώρα αγκομαχά επιχειρώντας να σταθεί στα πόδια της. Η χώρα, ως έννοια, είναι αφηρημένη. Η χώρα ως τόπος συμβίωσης μιας κοινωνίας, μιας γλώσσας, μιας κουλτούρας, μιας παράδοσης είναι κάτι πολύ συγκεκριμένο.
Είμαστε πια από τους Μαθουσάλες της Ιστορίας. Γενιά παλιά, γλώσσα παλιά, κουλτούρα διαχρονική, δυστυχία αλλά και γνώση συσσωρευμένη. Είμαστε από τους βετεράνους σε αυτόν τον πλανήτη, με το άχθος της ιστορικής διαδρομής αυτής της ελληνικής γλώσσας να βαραίνει αφόρητα τους ώμους.
Τρία χρόνια τώρα, η κοινωνία επιχειρεί να επιβιώσει. Ανασαίνει βαριά και πολλές φορές χάνει και την ίδια της την ανάσα. Ανεβαίνει την ανηφόρα σαν τον Σίσυφο με το λιθάρι του, που κατρακυλά πάλι κάτω. Ανασκουμπώνεται και ξαναρχίζει την αναρρίχηση. Είναι η ίδια η γλώσσα που εφεύρε τον Προμηθέα. Η γλώσσα του Ομήρου έστησε το προφίλ του Οδυσσέα. Η ίδια γλώσσα έδωσε ρόλο στον Νέστορα τον σοφό.
Τα χρόνια πέρασαν και από τούτον τον τόπο περπάτησαν λαοί και στρατιές ολόκληρες. Κατακτητές που κούρσεψαν και άλλοι που έμειναν. Άλλαξαν θρησκείες και θεοί, μαντρώθηκαν άνθρωποι που είχαν διαφορετικές ιδέες, εκτελέστηκαν σοφοί, εκτέθηκαν πολιτικές και πρόσωπα, εξορίστηκαν όνειρα και ελπίδες. Έμεινε ωστόσο η γλώσσα, ανίκητη, γεμάτη χυμούς και στιβαρότητα.
Τρία χρόνια τώρα ο πολίτης βλέπει τον τόπο να ρημάζεται. Ανακαλύπτει πως χρωστούσε και χρωστά. Αναγκάζεται να παραδεχτεί ότι έως και λίγα χρόνια πριν ζούσε σε έναν κόσμο ψευδή, ανύπαρκτο. Του είπαν πως είναι πλούσιος και το πίστεψε. Του έλεγαν ψέματα και τους ψήφιζε. Τον είχαν υπερχρεώσει και τους χειροκροτούσε.
Η συλλογική κατάθλιψη είναι πολύ επικίνδυνη ασθένεια. Οδηγεί συνήθως σε λάθος συμπεράσματα και καταλήγει σχεδόν πάντα σε καταστροφές. Σε συνθήκες συλλογικής κατάθλιψης άνθισε ο μαύρος φασισμός στον Μεσοπόλεμο. Σε συνθήκες συλλογικής κατάθλιψης παράγεται το μίσος, ο φόβος και ψευδής συνείδηση. Σε τέτοιες συνθήκες ακμάζει η βία και η απόρριψη των ανθρώπινων αξιών.
Ο Ιησούς αναστήθηκε κατά τας Γραφάς στα Ιεροσόλυμα. Το όνομα αυτής της πόλης σημαίνει στα εβραϊκά «Πόλη της Ειρήνης» ή κατά ορισμένους ειδικούς «Θεμέλιο της Ειρήνης», ενώ στην αραβική εκδοχή «Το Όρος της Ειρήνης». Δεν υπήρξε ποτέ ωστόσο. Κάποτε ο Σαλααντίν, Κούρδος στην καταγωγή και σουνίτης στο δόγμα, ρωτήθηκε από έναν σταυροφόρο ηγέτη: «Τι σημαίνουν για σένα τα Ιεροσόλυμα;». Ο μουσουλμάνος κατακτητής της πόλης απάντησε: «Τίποτε απολύτως», για να προσθέσει χαμογελώντας, ύστερα από μια μικρή σιωπή: «Και όλα μαζί ταυτόχρονα».
Αυτή η σκέψη χρόνια τώρα κλωθογυρίζει στο μυαλό κάθε τέτοια ημέρα. Πώς η πόλη της ειρήνης, η κοιτίδα του Χριστιανισμού και ο πυρήνας του Εβραϊσμού, το σύμβολο του Ισλάμ, με λίγα λόγια η ιερή έκφραση των τριών μονοθεϊστικών θρησκειών που κυριαρχούν στον πλανήτη, να αποτελεί διαχρονικά τόπο σύγκρουσης, σφαγών και θυσίας αίματος, πάντα στο όνομα του άλλωστε κοινού Θεού.
Ούτε υπήρξε ούτε και θα υπάρξει αξιόπιστη απάντηση στο ερώτημα. Όχι διότι υφίσταται έλλειμμα λογικής εξήγησης. Αλλά διότι η αποκαθήλωση των συμβόλων συνοδεύεται πάντα από την κατακρήμνιση των εξουσιών. Το θρησκευτικό δέος, ο τρόμος μπροστά στον θάνατο δηλαδή, αποτελεί το συστατικό στοιχείο της επιβίωσης των εξουσιών. Το οικονομικό δέος, ο αγώνας για την επιβίωση δηλαδή, είναι το δεύτερο συστατικό.
Το μακελειό της Μανωλάδας, τα περιστατικά ακραίας βίας, με την επίθεση του βουλευτή της Χρυσής Αυγής στον δήμαρχο της Αθήνας, με τις κραυγές μίσους και τις ρατσιστικές ενέργειες, με εξάρσεις βίας στους δρόμους και στις πλατείες, τους νεκρούς της ΜΑΡΦΙΝ, τις συμπλοκές στις γειτονιές της Αθήνας ή στις φυλακές των Τρικάλων, τις χειροβομβίδες και τις σφαίρες από καλάσνικοφ να πέφτουν βροχή, χάσαμε την ψυχή μας, κλειστήκαμε στον εαυτό μας, φοβηθήκαμε, και για τον λόγο αυτό φοβίζουμε τους άλλους, τους συμπολίτες μας, τους ξένους, τους διαφορετικούς. Στο τέλος θα μείνουμε μόνοι να διαχειριστούμε την απόλυτη μοναξιά μας.
Η Ανάσταση, η κάθε ανάσταση, είναι μήνυμα υπέρβασης, χαράς και συλλογικότητας. Είναι ελπίδα, όνειρο και όραμα μαζί. Είναι λέξη διαχρονική, μεστή δυναμικής. Είναι μήνυμα που απευθύνεται σε όλους, ανεξαιρέτως χρώματος, λαλιάς και καταγωγής. Είναι λέξη από τη δική μας την κουλτούρα, της ανοχής και της αντοχής, της σοφίας και της ποίησης, της τραγωδίας και του γέλιου, της χαράς αλλά και της αντρειοσύνης. Η Ρωμιοσύνη γιορτάζει την Ανάσταση, τη νίκη δηλαδή επί του μίσους. Του Φωτός επί του Σκότους.
Καλή Λαμπρή και ας αφιερώσουμε ελάχιστο από τον χρόνο μας στην ανάγνωση του μηνύματος του Αρχιεπισκόπου Τιράνων Αναστασίου για το Άγιον Πάσχα. Αξίζει τον κόπο.
Αστείρευτη δύναμη κατά της απογνώσεως η Ανάσταση του Χριστού
«Δεῦτε, ἀγαλλιασώμεθα τῷ Κυρίῳ, τῷ συντρίψαντι θανάτου τό κράτος καί φωτίσαντι ἀνθρώπων τό γένος».
1. Πρόσκληση σε μια ολόλαμπρη εορτή μας απευθύνει σήμερα η Εκκλησία μας. Αυτή η πρόταση φαίνεται εκ πρώτης όψεως ότι είναι παράδοξη, ότι αγνοεί την πραγματικότητα, καθώς γύρω μας πνίγει μια ατμόσφαιρα θολή, γεμάτη αβεβαιότητα, ανέχεια, αποκαρδίωση. Και όμως, αυτό ακριβώς το πασχαλινό κάλεσμα μας βοηθεί να διακρίνουμε και να αποδεχθούμε μιαν άλλη πραγματικότητα.
Όσο καταθλιπτικές και αν είναι οι σημερινές συνθήκες της ζωής, υπάρχει η πάντοτε επίκαιρη, χαρμόσυνη είδηση, την οποία πανηγυρικά διακηρύσσει η Εκκλησία κατά την εορτή του Πάσχα. Ο Χριστός «συνέτριψε θανάτου το κράτος» και εφώτισε των ανθρώπων το γένος. Αυτό το γεγονός άλλαξε ριζικά την πορεία του κόσμου, την προοπτική και τη δυναμική της δικής μας ζωής.
Η πασχαλινή αυτή αγαλλίαση δεν εξαρτάται από τις εξωτερικές συνθήκες. Ανθίζει ανεξάρτητα από τις κατά καιρούς αντιξοότητες και δοκιμασίες. Η Ανάσταση του Χριστού και αυτές τις καταυγάζει και τις μεταπλάθει. Πρόκειται για κάτι το μοναδικό που δίνει νέο νόημα στην ανθρώπινη ύπαρξη: Για τη συντριβή του θανάτου και τη συμμετοχή μας στον θρίαμβο του Νικητού Χριστού. «Χριστός ανέστη εκ νεκρών, θανάτω θάνατον πατήσας», ψάλλουμε θριαμβικά, «και τοις εν τοις μνήμασι ζωήν χαρισάμενος».
Όπως εξηγεί ο Απόστολος Παύλος, ο Θεός Πατήρ έθεσε τον Αναστάντα Κύριο «… ὑπεράνω πάσης ἀρχῆς καὶ ἐξουσίας καὶ δυνάμεως καὶ κυριότητος καὶ παντὸς ὀνόματος ὀνομαζομένου, οὐ μόνον ἐν τῷ αἰῶνι τούτῳ, ἀλλὰ καὶ ἐν τῷ μέλλοντι• καὶ πάντα ὑπέταξεν ὑπὸ τοὺς πόδας αὐτοῦ» (Εφεσ. 1:21-22). Καί η Εκκλησία του Χριστού, ως ευχαριστιακή κοινότητα της Αναστάσεως, κηρύσσει το «μέγα μυστήριο της πίστεως» και προσφέρει τη σωτηρία, την τελική υπέρβαση του θανάτου και τη μετοχή μας στην ολοφώτεινη ζωή του Αναστάντος.
«Δεῦτε», λοιπόν, «ἀγαλλιασώμεθα τῷ Κυρίῳ»• διότι την έγερση του Χριστού ακολουθεί η συντριβή του πλέγματος που σχετίζεται με τον θάνατο, την αδικία, τον φόβο, το άγχος, το ψεύδος, τη βία. Με την Ανάστασή Του, ο Χριστός ανέτρεψε όλα όσα καταπιέζουν την ανθρώπινη ύπαρξη. Χάρισε τη δύναμη για την ανατροπή τους. Γι' αυτό, η Ανάσταση παραμένει η αστείρευτη δύναμη κατά πάσης μορφής απογνώσεως.
Δεν σημαίνει, βεβαίως, ότι οι οσμές του θανάτου έχουν εξαλειφθεί από τον ανθρώπινο βίο. Όμως, είναι διαφορετικό να πνίγεται το βλέμμα μας στο σκοτάδι της απιστίας και της αγνοίας, στο έρεβος της απογνώσεως, θεωρώντας ότι αυτό είναι η μοιραία κατάληξη της ζωής. Και εντελώς άλλο να αντικρύζουμε τα προβλήματα της ζωής, τη θλίψη, την ασθένεια, τη συκοφαντία, την αδικία, τη φθορά και τον θάνατο, προσβλέποντας στον Αναστάντα Χριστό μέσα στην προοπτική της αιωνιότητος.
2. Ασφαλώς, μια τέτοια θεώρηση της πραγματικότητος προϋποθέτει πίστη στον Χριστό• όχι απλώς σε κάποιον θρησκευτικό διδάσκαλο και μύστη. Πίστη στον Σταυρωθέντα και Αναστάντα Κύριο, όπως Τον κηρύσσει η Εκκλησία, τον Υιό του Θεού του Ζώντος, τον Κύριο του παντός. Προϋποθέτει βιωματική σχέση μαζί Του, συνεχή πνευματική ανανέωση. Αλλά συγχρόνως, ενώ μετέχουμε ολόψυχα στην αγαλλίαση της Αναστάσεως του Χριστού, η πίστη μας ανανεώνεται και ισχυροποιείται.
Είναι συγχρόνως μια ιδιαίτερη ευκαιρία να συνειδητοποιήσουμε τις φανερές και αφανείς ευεργεσίες Του, τη σωτηρία από ποικίλους κινδύνους, τις θαυμαστές θεραπείες, την αντοχή, την υπομονή με την οποία μας θωρακίζει, για να αντιμετωπίζουμε τις δυσκολίες της ζωής. Εμείς, μάλιστα, οι Ορθόδοξοι στην Αλβανία, ας δοξολογήσουμε τον Θεό, διότι εφέτος μας αξίωσε να γιορτάσουμε στον περικαλλή αυτό καθεδρικό ναό, που έχει το όνομα «Ανάστασις του Χριστού» και προσφέρει χώρο περισυλλογής, προσευχής, παρηγορίας, αλληλεγγύης και αλληλοσεβασμού.
Το Πάσχα είναι ακόμη μια γιορτή που την αισθάνονται και τη χαίρονται όχι μόνον οι πιστοί, αλλά και άνθρωποι που αναζητούν, που μετεωρίζονται μεταξύ πίστεως και ολιγοπιστίας. Ο Αναστάς Κύριος στέκει, μυστικά, υπομονητικά, εμπρός σε πολλές κλειστές καρδιές, γεμάτος αγάπη και κατανόηση, για να επαναλάβει το μη φοβείσθε, «... ἰδού ἐγώ μεθ' ὑμῶν εἰμι πάσας τάς ἡμέρας τῆς ζωῆς ὑμῶν…» (Ματθ. 28:20). Όσοι αγωνίζεστε να ζήσετε το Ευαγγέλιο στις σκληρές φάσεις της σύγχρονης ζωής, «δεύτε», ανανεώσετε το θάρρος, την ελπίδα σας. Όσοι διστακτικοί, με λάθη -και πτώσεις ακόμη-, προσπαθείτε να μένετε μέσα στην κοινωνία της Εκκλησίας, μη λιποψυχήσετε• «μηδείς ὀδυρέσθω πταίσματα• συγγνώμη γάρ ἐκ τοῦ τάφου ἀνέτειλε. Μηδείς φοβείσθω θάνατον• ἠλευθέρωσε γάρ ἡμᾶς ὁ τοῦ Σωτῆρος θάνατος» (Ιωάννης Χρυσόστομος).
3. «Δεῦτε», λοιπόν, «ἀγαλλιασώμεθα τῷ Κυρίῳ ... τῷ φωτίσαντι ἀνθρώπων τό γένος». Αυτή η αγαλλίαση δεν προορίζεται για χρήση ατομική. Είναι από τη φύση της συλλογική. Πολλαπλασιάζεται με την παρουσία των πολλών χιλιάδων πιστών. Το φως της διαχέεται προς όλες τις κατευθύνσεις. Έχει εμβέλεια πανανθρώπινη. Και όσοι την αισθανόμαστε, καλούμεθα να μεταφέρουμε τη βεβαιότητα και αισιοδοξία για την τελική νίκη της δικαιοσύνης, της αλήθειας και της αγάπης - της ίδιας της ζωής. Το ανέσπερο φως της Αναστάσεως του Χριστού λάμπει μέσα στην κτιστή δημιουργία, σε όλη την οικουμένη. Ο κάθε, λοιπόν, πιστός καλείται να προσλάβει και να μεταλαμπαδεύσει το πασχαλινό φως στο περιβάλλον του και να βοηθήσει τον διπλανό του να ανάψει και αυτός τη λαμπάδα του. Πολλοί, βεβαίως, δεν υποπτεύονται την ύπαρξη αυτού του φωτός στη ζωή του κόσμου. Αλλά δεν σημαίνει ότι αυτό παύει να ενεργεί, να φωτίζει και να καθοδηγεί των «ανθρώπων το γένος».
Αδελφοί μου, όσο κι αν η εποχή μας είναι συχνά σκοτεινή, γεμάτη αβεβαιότητα, θλίψη και ανησυχία, ας μην αφήσουμε τη μελαγχολία και την απόγνωση να κυριαρχούν στην ψυχή μας. Αντίθετα, ας ανταποκριθούμε μ' εμπιστοσύνη στην πασχαλινή πρόσκληση: «Δεῦτε, ἀγαλλιασώμεθα τῷ Κυρίῳ, τῷ συντρίψαντι θανάτου τό κράτος, καί φωτίσαντι ἀνθρώπων τό γένος». Ο Αναστάς Χριστός συνέτριψε το κράτος του θανάτου, βεβαιώνει η σημερινή εορτή, και συνεχίζει να διαλύει κάθε θανατηφόρα πνοή φόβου, ασθένειας, αμαρτίας, αδικίας. Ας ενισχύσουμε αλλήλους με την αγάπη, την πίστη, την αισιοδοξία, την αλληλεγγύη.
Χριστός Ανέστη, αδελφοί μου! Πάνω από την οποιαδήποτε οδυνηρή κατάσταση, δεσπόζει το γεγονός ότι στον Αναστάντα Χριστό εδόθη «πᾶσα ἐξουσία ἐν τῷ οὐρανῷ καί ἐπί γῆς». Την αστείρευτη, λοιπόν, δύναμη κατά της απογνώσεως προσφέρει στους πιστούς διαχρονικά η Ανάσταση του Χριστού. «Δεῦτε, ἀγαλλιασώμεθα τῷ Κυρίῳ».
