Ξημερώνει μία δύσκολη μέρα για Βρετανία και Ευρώπη.
Με 172 από τις 382 περιφέρειες καταμετρημένες πλέον, η διαφορά υπέρ του Brexit έχει αυξηθεί σημαντικά. Η αποχώρηση της Μεγάλης Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση, προηγείται πλέον με 4% (52-48) και 400 χιλιάδες ψήφους.
Ηδη, η διαφαινόμενη επικράτηση του Brexit, μετά και από μια ακόμη απώλεια περιφέρειας που το στρατόπεδο της παραμονής λογάριαζε ως “δική της” (Σέφιλντ), η στερλίνα έχει πλέον πέσει κατά 8%, με την ισοτιμία της με το δολάριο να καταγράφεται στο 1,36. Πρόκειται για την μεγαλύτερη πτώση σε μια μέρα που έχει σημειώσει ποτέ (είχε πέσει 7% το 2008)
Ενδεχόμενη επικράτηση του Brexit στο σημερινό δημοψήφισμα θα γράψει μια νέα σελίδα στην ιστορία της σύγχρονης Ευρώπης, αλλά και στον ίδιο το ρου της παγκοσμιοποίησης.
Η έξοδος από την ΕΕ θα φέρει αναστάτωση όχι μόνο στη Βρετανία αλλά και στην ΕΕ. Κατ' αρχήν θα απομυθοποιηθεί η θεωρία ότι ένα κράτος μέλος εισέρχεται στην ένωση για πάντα... Ένα Brexit είναι ένα σημαντικό σοκ για το ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Ο χωρισμός των δρόμων με τη Βρετανία θα αναγκάσει την ΕΕ να εξηγήσει γιατί αξίζει κάποιο κράτος να παραμείνει ή και να γίνει μέλος της Ένωσης. Επιπλέον, η διαδικασία αποχώρησης δεν θα μπορεί να διευθετηθεί εύκολα, θα ενισχύσει την αβεβαιότητα ενώ θα αποδυναμώσει περαιτέρω μία ήδη «τραυματισμένη» Ευρωζώνη.
Brexit - Grexit
Η αβεβαιότητα και η οικονομική αναμπουμπούλα από ένα Brexit δεν θα είναι ευχάριστα για την χώρα μας. Αν και δεν υπάρχει απευθείας σχέση μεταξύ Brexit και Grexit, πολλοί έσπευσαν να κάνουν λόγο για φαινόμενο «ντόμινο» στην ΕΕ επισημαίνοντας, μεταξύ άλλων, ότι ο κίνδυνος ενός Grexit μπορεί να επιστρέψει.
Το Brexit αναφέρεται στην έξοδο από την ΕΕ. To Grexit αναφέρεται στην έξοδο από το ενιαίο νόμισμα (καθώς επίσης και από την ΕΕ). Η έξοδος από το κοινό νόμισμα είναι σαφέστατα περισσότερο περίπλοκη από την έξοδο ενός κράτους-μέλους από την ενιαία αγορά. Μία απόφαση της Βρετανίας για έξοδο από την ένωση μπορεί να ανοίξει τον ασκό του Αιόλου με τα άλλα κράτη -μέλη να κάνουν και αυτά δημοψήφισμα.
Η Βρετανία θα κληθεί σε περίπτωση Brexit να διαψεύσει όσους υποστηρίζουν πως δεν υπάρχει εθνική κυριαρχία σε έναν παγκοσμιοποιημένο κόσμο και πως το Ηνωμένο Βασίλειο είναι κυρίαρχο μόνο στον βαθμό που δεν επηρεάζει άλλες χώρες.
Δεδομένου ότι το Brexit θα ωθήσει και άλλες χώρες – αργά ή γρήγορα - να ζητήσουν την έξοδο από την ΕΕ, οι διαδικασίες που θα ακολουθηθούν ώστε αυτό να υλοποιηθεί πλήρως θα λειτουργήσουν ως ένας μελλοντικός οδικός χάρτης, ένα εγχειρίδιο για ναυτιλλόμενους.
Οι προκλήσεις την επομένη ημέρα του δημοψηφίσματος θα είναι τεράστιες και σε κάθε περίπτωση χρονοβόρες. Αν και πολλοί έχουν επιχειρήσει να χαρτογραφήσουν αυτή την επομένη ημέρα στις οικονομικές σχέσεις Ευρώπης – Βρετανίας αυτό δεν είναι εύκολο , καθώς θα εξαρτηθεί από τις νέες συμβάσεις που θα υπογράψει το Ηνωμένο Βασίλειο με την ΕΕ.
Η Ευρωπαϊκή Συνθήκη ελάχιστα έχει προβλέψει για την έξοδο μιας χώρας από την ΕΕ. Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή δεξαμενή σκέψης Bruegel το άρθρο 50 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης ορίζει τις διαδικαστικές απαιτήσεις προκείμενο ένα κράτος μέλος να θέσει τέρμα στη θητεία του στην ΕΕ.
Κατά τη συνθήκη μια νομική απόσυρση θα σήμαινε ότι Συνθήκες της ΕΕ και των πρωτοκόλλων τους δεν θα ισχύουν πλέον, και χρηματοδοτικά τα προγράμματα της ΕΕ προς τη χώρα θα πρέπει να καταργηθούν.
Οι επιπτώσεις στην Ελλάδα και την Ε.Ε. Ένα τυχόν «διαζύγιο» αναπόφευκτα θα ζημιώσει και τις δύο πλευρές, καθώς εκτός της Βρετανίας, και η Ε.Ε. θα υποστεί σημαντικές αλλοιώσεις στο status quo της. Συγκεκριμένα, σύμφωνα με μελέτη του βρετανικού think - tank (δεξαμενή σκέψης) Global Counsel, οι πιθανές επιπτώσεις του Brexit στην Ε.Ε. συνοψίζονται ως εξής:
Η έξοδος της Βρετανίας από την Ε.Ε. εκτιμάται ότι θα επηρεάσει και τα ευρωπαϊκά κράτη - μέλη, με την Ελλάδα να μην αποτελεί εξαίρεση. Η χώρα μας, αναλογικά με το ΑΕΠ της, διαθέτει την πέμπτη υψηλότερη έκθεση στην οικονομία της Μ. Βρετανίας. Ενδεικτικά, το 1,7% των ελληνικών εξαγωγών κατευθύνεται στη Βρετανία, ενώ το 0,3% των μετοχών που διαπραγματεύονται στο βρετανικό χρηματιστήριο ανήκει σε ελληνικά «χέρια». Υψηλή είναι και η τραπεζική διασύνδεση των δύο χωρών, η οποία αριθμεί στο 24% του ελληνικού ΑΕΠ.
Οι χώρες με την υψηλότερη έκθεση, οι οποίες ως κατ’ επέκταση κινδυνεύουν περισσότερο από το Brexit, είναι η Ολλανδία, η Ιρλανδία και η Κύπρος. Και οι τρεις διαθέτουν ισχυρές εμπορικές σχέσεις και έντονες επενδυτικές - τραπεζικές διασυνδέσεις, καθιστώντας τες άκρως ευάλωτες στο ενδεχόμενο εξόδου της Βρετανίας από την Ε.Ε. Υψηλή εξάρτηση εμφανίζουν τόσο η Γερμανία, όσο και το Βέλγιο, ενώ η Γαλλία διαθέτει μία σχετικά «ασφαλή» έκθεση, η οποία δεν εμπνέει ανησυχία.
Η περίπτωση της Κύπρου
Ιδιαίτερης ανάλυσης χρήζει η περίπτωση της Κύπρου, η οποία για ιστορικούς, πολιτικούς, πολιτισμικούς και οικονομικούς λόγους, έχει αναπτύξει μία πολυ-επίπεδη σχέση με τη Βρετανία. Συγκεκριμένα, οι εξαγωγές της Κύπρου ανέρχονται στα 1,3 δισ. ευρώ, ποσό που αντιστοιχεί στο 7% του κυπριακού ΑΕΠ, ενώ την ίδια ώρα, η τραπεζική εξάρτηση των δύο χωρών υπερβαίνει το 70% του κυπριακού ΑΕΠ, καθιστώντας τον τραπεζικό τομέα της Κύπρου εξαιρετικά ευάλωτο σε περίπτωση Brexit. Εκτός του οικονομικού τομέα, οι δύο χώρες παρουσιάζουν και έντονους πολιτισμικούς δεσμούς, καθώς πάνω από 1 εκατ. Βρετανοί επισκέπτονται κάθε χρόνο την Κύπρο, ενώ περίπου 300.000 Κύπριοι διαμένουν μόνιμα στο Λονδίνο και τις υπόλοιπες πόλεις της Βρετανίας.
Σε κάθε περίπτωση αν οι κάτοικοι του Ηνωμένου Βασιλείου διαλέξουν την έξοδο στο σημερινό δημοψήφισμα, το αποτέλεσμα δεν θα έχει άμεσα δεσμευτική νομική ισχύ.
Η διαδικασία αποχώρησης
Σύμφωνα με το Bruegel η βρετανική κυβέρνηση θα πρέπει πρώτα να καταθέσει πρόταση για την ενεργοποίηση του Άρθρου 50 της Συνθήκης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και να την περάσει από ψηφοφορία στο Κοινοβούλιο. Μόλις ψηφισθεί το Ηνωμένο Βασίλειο θα μπορούσε στη συνέχεια να κοινοποιήσει επισήμως στην ΕΕ την πρόθεσή του να αποχωρήσει.
Αλλά τι θα σήμαινε ένα Brexit για τον προϋπολογισμό της ΕΕ; Το Ηνωμένο Βασίλειο είναι ο τέταρτος μεγαλύτερος χρηματοδότης της ΕΕ μετά τη Γερμανία, τη Γαλλία και την Ιταλία. Το 2014 συνέβαλε με 13 δισ. λίρες στο συνολικό προϋπολογισμό της ΕΕ ύψους 118,9 δισ. λιρών. Αυτό ήταν 0,52% του Ακαθάριστου Εθνικού Εισοδήματος (ΑΕΕ) της Βρετανίας.
Από τα 13 δισ. λίρες η χώρα έλαβε πίσω ως ευρωπαϊκές επιδοτήσεις στον αγροτικό της τομέα 4 δισ. λίρες. Ως εκ τούτου, εάν το Ηνωμένο Βασίλειο ψηφίσει να αποχωρήσει από την ΕΕ, θα υπάρξουν συνέπειες για τον προϋπολογισμό της ΕΕ τόσο σε μέγεθος όσο και στη διανομή. Αλλά η συνολική επίπτωση θα εξαρτηθεί από τη συμφωνία που θα επιτευχτεί μεταξύ της ΕΕ και του Ηνωμένου Βασιλείου.
Ένα μεγάλο ζητούμενο είναι το τι θα συμβεί με τους κανονισμούς της ΕΕ που έχει υιοθετήσει η Βρετανία. Αυτοί είναι χιλιάδες. Συγκεκριμένα, κατά τη διάρκεια των 40 χρόνων της ένταξης του Ηνωμένου Βασιλείου στην ΕΕ ένας τεράστιος όγκος ευρωπαϊκής νομοθεσίας έχει ενσωματωθεί στο εθνικό της δίκαιο.
Η βρετανική κυβέρνηση εκτιμά ότι το 50% της νομοθεσίας του Ηνωμένου Βασιλείου, με σημαντικό οικονομικό αντίκτυπο προέρχεται από τη νομοθεσία της ΕΕ. Σε περίπτωση εξόδου, το Ηνωμένο Βασίλειο πιθανότατα θα χρειαστεί να επανεξετάσει ολόκληρο το σώμα της νομοθεσίας της ΕΕ για να καθορίσει πόσο μεγάλη επιρροή είχε στο εσωτερικό δίκαιο. Υπάρχουν 6.987 εν ισχύ κανονισμοί της ΕΕ, που κάποιοι εξ αυτών θα πρέπει να αντικατασταθούν από νόμους του Ηνωμένου Βασιλείου.
Πως θα επηρεαστούν οι εργαζόμενοι
Παράλληλα, η επίδραση του Brexit τόσο στις ζωές των Βρετανών πολιτών, όσο και των Ευρωπαίων που εργάζονται στο Ηνωμένο Βασίλειο έχει εξαιρετικά σοβαρές διαστάσεις.
Ενδεικτικά 5,2 εκατομμύρια Βρετανών ζουν εκτός του Ηνωμένου Βασιλείου, εκ των οποίων 1,3 εκατομμύρια ζουν σε άλλο κράτος μέλος της ΕΕ. Από την άλλη πλευρά, 8,3 εκατομμύρια άτομα μη Βρετανικής καταγωγής ζουν στο Ηνωμένο Βασίλειο και 3 εκατομμύρια εξ αυτών προέρχονται από άλλο κράτος μέλος της ΕΕ. Περίπου 300.000 Βρετανοί ζουν στην Ισπανία, 250.000 στην Ιρλανδία και 180.000 στη Γαλλία.
Εάν το Ηνωμένο Βασίλειο εξέλθει της ΕΕ, οι πολίτες του Ηνωμένου Βασιλείου δεν θα έχουν πλέον την ιδιότητα του πολίτη της ΕΕ και το ίδιο θα ισχύσει και με τους πολίτες της ΕΕ που διαμένουν στην Βρετανία. Δεδομένου ότι μιλάμε για τις ζωές 13,5 εκατομμυρίων ανθρώπων που θα επηρεασθούν από το Brexit στο σκέλος της παραμονής και εργασίας, αναμένεται η βρετανική κυβέρνηση και η ΕΕ να εκκινήσουν τις διαπραγματεύσεις από το ζήτημα αυτό.
Αλλά πρακτικά προβλήματα θα αναδειχθούν άμεσα. Η Βρετανία είναι μέλος του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου ως μέλος της ΕΕ και σε περίπτωση Brexit θα πρέπει να γίνει μέλος του ΠΟΕ ως ανεξάρτητη χώρα. Είναι χαρακτηριστικό πως η ΕΕ διαθέτει επί του παρόντος ειδικές εμπορικές συμφωνίες (Preferential Trade Agreements) με 52 χώρες και διαπραγματεύεται εμπορικές συμφωνίες με άλλες 72 χώρες. Εάν το Ηνωμένο Βασίλειο εξέλθει θα πρέπει να επαναδιαπραγματευθεί με την ΕΕ και με 124 άλλες χώρες για να επαναπροσδιορίσει το δικό του καθεστώς. Αυτή η διαδικασία θα απαιτούσε την παρέλευση πολλών ετών.
Δεδομένου ότι αυτό που επιζητά διαχρονικά η Ευρώπη είναι πλήρης δέσμευση όλων των μελών της, καθώς μόνον έτσι θα μπορέσει να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις, ενδεχόμενη έξοδος της Βρετανίας από την ΕΕ είναι πολύ πιθανόν να πυροδοτήσει εχθρική στάση έναντι του Ηνωμένου Βασιλείου .
Ακολούθως εάν οι διμερείς σχέσεις της Βρετανίας με την ΕΕ δεν είναι ομαλές ήδη κάποιοι ομιλούν για πιθανή εμπλοκή και του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, στην περίπτωση που η Βρετανία επιλέξει να μην υιοθετήσει κάποιους ευρωπαϊκούς νόμους στο δρόμο προς την οριστική έξοδο.
Το μόνον σίγουρο είναι πως «ανώδυνα διαζύγια» δεν υπάρχουν. Ενδεχόμενο Brexit θα το πιστοποιήσει.
