Τα όνειρα γυμνάζουν το μυαλό!

Η επιστήμη έχει προ πολλού «σκίσει» τους ονειροκρίτες και αρνείται κάθε «προφητική» ιδιότητα που αποδίδει στα όνειρα η λαϊκή παράδοση. Τα ερωτήματα ωστόσο για την προέλευση και τη χρησιμότητά τους παραμένουν. Μια πρόσφατη έρευνα, που έχει μάλιστα προκαλέσει κόντρες μεταξύ των επιστημόνων, έρχεται να απαντήσει σε αυτά υποστηρίζοντας ότι τα όνειρα είναι η πρωινή γυμναστική του εγκεφάλου.

Το ερώτημα «γιατί βλέπουμε όνειρα» συνεχίζει να απασχολεί ερευνητές και απλούς ανθρώπους και το αν και πώς ερμηνεύονται να τους διχάζει.

Ο ψυχίατρος και ερευνητής ύπνου στο Πανεπιστήμιο του Ηarvard Dr J. Αllan Ηobson υποστήριξε σε μελέτη του που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση Νature Review Νeuroscience ότι η κύρια λειτουργία του ύπνου RΕΜ (Rapid Εye Μovement sleep, δηλαδή ύπνος με ταχείες κινήσεις των οφθαλμών) κατά τη διάρκεια του οποίου βλέπει ο άνθρωπος τα περισσότερα όνειρα, είναι καθαρά βιολογική και όχι ψυχολογική.

Πρόκειται δηλαδή για ένα «ζέσταμα» του εγκεφάλου, μια προετοιμασία για την επόμενη ημέρα για όσα θα δει, θα ακούσει και θα αισθανθεί, όταν θα είναι ξύπνιος. Μάλιστα, προχώρησε και ένα βήμα παραπέρα λέγοντας- βασιζόμενος τόσο σε δικές του έρευνες όσο και σε άλλων- πως το να ονειρεύεται κανείς είναι μια παράλληλη κατάσταση συνειδητού, η οποία απλώς καταπιέζεται όταν ξυπνά.

Ήδη έχει αρχίσει ένας διάλογος μεταξύ ψυχολόγων, ψυχαναλυτών, ερευνητών, αλλά και νευρολόγων με αφορμή την εργασία αυτή.

Φλας-μπακ

Για την ψυχολόγο-ψυχοθεραπεύτρια, νευρολόγο κ. Λίζα Βάρβογλη η απάντηση δεν είναι μονοδιάστατη.

Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, «τα τελευταία χρόνια ισχύουν θεωρίες με φυσιολογική βάση. Για παράδειγμα, βλέπουμε όνειρα ως έναν τρόπο να επεξεργαστούμε τα δεδομένα που δεχτήκαμε μέσα από τις αισθήσεις μας στη διάρκεια της ημέρας. Σίγουρα τα ερευνητικά δεδομένα έχουν ισχύ, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι αποτελούν τη μοναδική εξήγηση. Η ίδια λειτουργία, δηλαδή τα όνειρα, είναι πιθανό να έχει διαφορετικούς λόγους ύπαρξης και να εξυπηρετεί διαφορετικούς σκοπούς».

Όπως δηλώνει η κλινική ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια και οικογενειακή θεραπεύτρια κ. Αθηνά Ανδρουτσοπούλου, «οι σύγχρονοι μελετητές των ονείρων τα αντιμετωπίζουν ως φυσικά φαινόμενα, ως προϊόντα δηλαδή της φυσιολογικής νοητικής λειτουργίας κατά τη διάρκεια του ύπνου».

Υπάρχουν και ψυχολογικές και βιολογικές θεωρίες που προσπαθούν να απαντήσουν πειστικά γιατί ο άνθρωπος βλέπει όνειρα. Συνοπτικά, εξηγεί: «Έχουμε την ψυχαναλυτική άποψη που σήμερα αντιμετωπίζει τα όνειρα περισσότερο ως ενδεικτικά της συνολικής ψυχολογικής κατάστασης του ατόμου κατά την περίοδο του ονείρου και τις μορφές που εμφανίζονται σε αυτό ως πλευρές της προσωπικότητάς του που παραμένουν ασυνείδητες.

»Υπάρχουν αυτοί που υποστηρίζουν ότι σημασία έχει η υποκειμενική εμπειρία του ατόμου όπως αυτή παρουσιάζεται, με άλλα λόγια τα φαινόμενα και όχι όσα μπορεί να υποθέτουμε ότι κρύβονται πίσω από αυτά. Χαρακτηριστικές εδώ είναι οι απόψεις του Μένταρντ Μπος, ο οποίος υποστήριξε ότι τα όνειρα αντικατοπτρίζουν τον τρόπο που ζούμε. Ό,τι μας απασχολεί στον ξύπνιο μας μάς απασχολεί και στον ύπνο μας.

»Τα όνειρα αποτελούν τη συνέχεια της εγρήγορσης, επομένως δεν αποκαλύπτουν την “αλήθεια” ούτε συμπληρώνουν κομμάτια της προσωπικότητάς μας, μπορούν όμως να μας επιστήσουν την προσοχή στον τρόπο που ζούμε και να μας κινητοποιήσουν έτσι να πραγματοποιήσουμε αλλαγές. Και τέλος υπάρχουν οι βιολογικές θεωρίες».

Ο συνδυασμός

Η κ. Ανδρουτσοπούλου επισημαίνει ότι ανκαι υπάρχει διάκριση ανάμεσα στις ψυχολογικές και βιολογικές θεωρίες, στις μέρες μας είναι πλέον αδιανόητο οι πρώτες να μη λαμβάνουν υπόψη τα ευρήματα όλων των σύγχρονων ερευνών, επομένως και τις βιολογικές.

Ο κύριος λόγος που ο σκοπός των ονείρων αρχίζει να αναλύεται με όρους φυσιολογίας είναι τα ευρήματα σειράς πρόσφατων ερευνών για τον ύπνο RΕΜ. Οι επιστήμονες έχουν βρει ενδείξεις ότι η δραστηριότητα στον εγκέφαλο κατά τη διάρκεια του ύπνου RΕΜ τον βοηθά να χτίσει συνδέσεις μεταξύ των νεύρων ειδικά στις περιοχές όρασης.

Βέβαια και οι νευρολόγοι δεν αρνούνται την ψυχολογική σημασία των ονείρων. Άλλωστε οι άνθρωποι τείνουν να ερμηνεύουν και να αναλύουν τα όνειρά τους με ψυχολογικούς όρους.