Είναι πια ευρέως γνωστό ότι οι άνθρωποι που είχαν κακοποιηθεί σε μικρή ηλικία είναι πιθανότερο να κακοποιήσουν και τα δικά τους παιδιά ως ενήλικες. Ένας παρόμοιος «κύκλος της βίας» καταγράφεται τώρα για πρώτη φορά στο ζωικό βασίλειο: θαλασσοπούλια των Γκαλάπαγκος που ραμφίζουν ανελέητα τους νεοσσούς της αποικίας. Και οι επιστήμονες αναρωτιούνται τώρα αν οι επιθετικές σούλες των Γκαλάπαγκος αποτελούν πράγματι μοντέλο για τη μελέτη του φαινομένου στον άνθρωπο.
Αμερικανοί εξελικτικοί βιολόγοι παρατήρησαν επιθετικές συμπεριφορές σε μια αποικία της σούλας Sula granti στο νησί Εσπανιόλα των Γκαλάπαγκος. Πολλά από τα ενήλικα θαλασσοπούλια έχουν την ανατριχιαστική τάση να πηδούν μέχρι γειτονικές φωλιές και να τσιμπούν τους ξένους νεοσσούς, καμιά φορά μέχρι θανάτου.
Όμως όσοι νεοσσοί καταφέρουν να επιβιώσουν καταλήγουν να αναπαράγουν τη συμπεριφορά των βασανιστών τους, αναφέρουν οι ερευνητές στο The Auk, ένα περιοδικό της Αμερικανικής Ένωσης Ορνιθολογίας.
Ομοιότητες και διαφορές
Παρόμοιο φαινόμενο δεν είχε καταγραφεί παλαιότερα από ζωολόγους, ίσως επειδή συμβαίνει σπάνια και δεν είναι εύκολο να παρατηρηθεί όπως συμβαίνει στα Γκαλάπαγκος, όπου τα περισσότερα ζώα είναι εντελώς αδιάφορα στην ανθρώπινη παρουσία.
Στην αποικία της Εσπανιόλα όμως φαίνεται να έχει πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις: οι ερευνητές παρακολούθησαν 24 σημαδεμένους νεοσσούς, από τους οποίους ορισμένοι είχαν κακοποιηθεί σε μικρή ηλικία, ενώ άλλοι όχι.
Οι μακρόχρονες παρατηρήσεις έδειξαν ότι οι σούλες που είχαν δεχθεί επιθέσεις ως νεοσσοί ήταν πολύ πιθανότερο να επιτίθενται κι αυτοί σε ξένους νεοσσούς με την ενηλικίωσή τους.
Μέχρι στιγμής, οι ερευνητές δεν έχουν βρει κάποια προφανή εξελικτική εξήγηση: «Δεν θα περίμενε κανείς να βλέπει τα ζώα να χάνουν το χρόνο τους με τους νεοσσούς του γείτονα, αντί να κάνει κάτι που θα αύξανε την αναπαραγωγική του ικανότητα, όπως το να αναζητήσει ταίρι» σχολιάζει στο δικτυακό τόπο του Science ο Ντέβιντ Άντερσον, εξελικτικός οικολόγος μέλος της ερευνητικής ομάδας στο Πανεπιστήμιο Wake Forest.
Ο Άντερσον εκτιμά ότι οι σούλες ίσως αποτελούν καλό μοντέλο για τη μελέτη του «κύκλου της βίας» στον άνθρωπο.
Άλλοι επιστήμονες, πάντως, εμφανίζονται δύσπιστοι σε αυτή την ιδέα. Όπως επισημαίνουν, οι σούλες διαφέρουν από τους ανθρώπους σε δύο σημαντικές παραμέτρους:
Πρώτον, στους ανθρώπους τα παιδιά κακοποιούνται από γονείς ή άλλους συγγενείς τους, και όχι από αγνώστους.
Δεύτερον, οι σούλες Sula granti παρουσιάζουν μια ιδιομορφία στον αναπαραγωγικό τους κύκλο: κάθε ζευγάρι μπορεί να αναθρέψει μόνο έναν νεοσσό, συχνά όμως γεννά δύο αβγά. Αν εκκολαφθούν και τα δύο, τα δύο αδέλφια ραμφίζονται ανελέητα μέχρι το ένα να πεθάνει.
Η συμπεριφορά αυτή έχει εξελικτική βάση και ελέγχεται από ορμόνες. Επομένως η επιθετικότητα προς τους ξένους νεοσσούς ίσως είναι κατάλοιπο ή επέκταση αυτής της τάσης.
Η εξήγηση λοιπόν για το φαινόμενο μπορεί να μην είναι εξελικτική αλλά «ψυχολογική», όπως είναι πιθανότατα και στον άνθρωπο, προτείνει ο Άντερσον -μια ιδέα που βρίσκει σύμφωνους κάποιους συναδέλφους του.
Για άλλους, όμως, οι διαφορές είναι υπερβολικά μεγάλες: όπως επισημαίνει ο Ντάριο Μαεστριπιέρι, συμπεριφορικός βιολόγος στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο στο Ίλινοϊ, η κακοποίηση των νεοσσών είναι ευρέως διαδεδομένη στις σούλες, και πρέπει επομένως να θεωρηθεί «κανονική» συμπεριφορά.
Στον άνθρωπο, όμως, είναι ευτυχώς πιο σπάνια και θεωρείται παθολογική.
