Ιστορίες αρχαίων και όχι μόνο κοσμημάτων φέτος στις Κυκλάδες

«Vanity» (ματαιοδοξία) στη Μύκονο; Πού αλλού μια έκθεση με τον παραπάνω τίτλο και εκθέματα κοσμήματα θα ταίριαζαν καλύτερα αν όχι στο κοσμοπολίτικο νησί των Κυκλάδων; Κάπως έτσι σκέφτηκε η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων που ετοίμασε την έκθεση «Vanity.

Ιστορίες κοσμημάτων στις Κυκλάδες», η οποία εγκαινιάζεται αρχές Αυγούστου στο ανακαινισμένο Αρχαιολογικό Μουσείο Μυκόνου. Η έκθεση, που δεν είναι μόνον αρχαιολογική, περιλαμβάνει κοσμήματα όλων των περιόδων, από την Εποχή του Λίθου ως σήμερα (επίσης δυο τοιχογραφίες και μια μεταβυζαντινή εικόνα), καθώς και ειδικά φτιαγμένα για την περίσταση κοσμήματα 12 σύγχρονων Ελλήνων δημιουργών, διεθνώς καταξιωμένων, όπως η Λητώ Καρακοστάνογλου, ο Νίκος Κούλης, η Ιλεάνα Μακρή, η Ιωάννα Σουφλιά και ο Μηνάς. Η διάρκειά της θα είναι ένας χρόνος και στη συνέχεια θα περιοδεύσει στις υπόλοιπες Κυκλάδες, με τερματικό σταθμό την Αθήνα.

Γιατί, λοιπόν, Vanity; «Επιλέξαμε αυτό τον τίτλο πρώτον στα αγγλικά γιατί απευθύνεται σε διεθνές κοινό και δεύτερον γιατί η ματαιοδοξία εμπεριέχει τη βασικότερη παράμετρο των εκθεμάτων. Θέλαμε επίσης έναν σύντομο και εύληπτο τίτλο με αναφορά και στο σήμερα, μέσα από τον οποίο ο επισκέπτης να αντιλαμβάνεται κάτι οικείο», αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο προϊστάμενος της Εφορείας Αρχαιοτήτων Κυκλάδων, Δημήτρης Αθανασούλης, ο οποίος και συμπληρώνει: «Τα κοσμήματα είναι αντικείμενα που δεν καταδεικνύουν μόνο φιλαρέσκεια και ματαιοδοξία, αλλά πολλές φορές είναι και μαγικά, έχουν φυλακτικές ιδιότητες, κρύβουν πολλά νοήματα και συνδηλώσεις. Ωστόσο, από όλα διαλέξαμε εκείνο που στην ουσία αποτελεί έναν κρίκο ο οποίος ξεκινά από την Εποχή του Λίθου και φτάνει στο σήμερα. Το κόσμημα είναι η μόνιμη φιλαρέσκεια, η βασική παράμετρος που παραπέμπει στη ματαιοδοξία που έχει ο άνθρωπος για την εμφάνισή του. Νομίζω ότι όλα αυτά δίνονται μέσω του ‘Vanity' με τον καλύτερο τρόπο, σαν ένας λόγος, σαν μια εικόνα που κινεί αμέσως το ενδιαφέρον».

Φυσικά, δεν θα μπορούσε να μην είναι και μια νύξη για τον κοσμοπολίτικο χαρακτήρα της Μυκόνου. «Η Μύκονος είναι μια ετεροτοπία, γιατί ουσιαστικά εκεί κυριαρχεί ο «μη χρόνος» της διασκέδασης. Επομένως, κρύβεται και μια άλλη έννοια της ματαιοδοξίας, η κενότητα ως προς το γεγονός ότι δεν σε ενδιαφέρει τίποτα άλλο από το να περάσεις καλά τις ημέρες των διακοπών σου, που είναι και λογικό», τονίζει. Φυσικά υπάρχει και η γειτνίαση με τη Δήλο. «Είναι ο κρίκος που συνδέει το σήμερα της Μυκόνου με το χτες της Δήλου. Ξέρουμε καλά όχι μόνο από τις πηγές αλλά και από τις ανασκαφές ότι στη Δήλο υπήρχε έντονα η διάθεση της ματαιοδοξίας, της επίδειξης, της γλυκιάς ζωής», προσθέτει.

Στη έκθεση παρουσιάζονται περισσότερα από 200 κοσμήματα από τις Κυκλάδες, όπως τα μοναδικά στην περιοχή δακτυλιόσχημα νεολιθικά περίαπτα από τον Στρόφιλα της Ανδρου (τα κρεμαστά κοσμήματα με τη σχηματική παράσταση ανθρώπινης μορφής, πιθανόν με μαγικές και αποτροπαϊκές ιδιότητες), τις ασημένιες, χάλκινες και ελεφαντοστέινες περόνες που συγκρατούσαν μαλλιά και ενδύματα της μυκηναϊκής περιόδου, τα αρχαϊκά ασημένια και χάλκινα ενώτια (σκουλαρίκια) από την Κύθνο, τα ελληνιστικά περίτεχνα κοσμήματα από χρυσό και πολύτιμους λίθους από τη Δήλο και τη Ρήνεια και το σφραγιστικό δαχτυλίδι από το Ενετικό Κάτω Κάστρο της 'Ανδρου.

Επίσης, οι δύο τοιχογραφίες που συμμετέχουν στην έκθεση έρχονται να συμπληρώσουν με τον καλύτερο τρόπο τη θεματική της. Η τοιχογραφία της «Ιέρειας» από την προϊστορική πόλη του Ακρωτηρίου της Θήρας και η άγνωστη, εξαιρετική βυζαντινή τοιχογραφία του 12ου αι. από τον Ι. Ν. του Αγίου Ιωάννη στην Αυλωνίτσα της Νάξου, έχουν πολλά να πουν για την εποχή τους, αλλά και για τις ιδιαιτερότητες της κοινωνίας που τις ανέπτυξαν. «Διαλέξαμε την ‘Ιέρεια' για δυο λόγους. Πρώτον γιατί αποτελεί ένα πολύ σημαντικό αρχαιολογικό έκθεμα και δεύτερον γιατί η μόνη ένδειξη για το πώς στολίζονταν οι κάτοικοι του Ακρωτηρίου της εποχής είναι μέσα από τις τοιχογραφίες», τονίζει ο κ. Αθανασούλης, επισημαίνοντας ότι πριν τη μεγάλη έκρηξη του ηφαιστείου της Σαντορίνης οι σεισμοί είχαν «ειδοποιήσει» τους κατοίκους που έφυγαν παίρνοντας μαζί τα υπάρχοντά τους, φυσικά και τα κοσμήματά τους. «Με την τοιχογραφία καλύπτουμε αυτό το κενό από έναν πολιτισμό που ήταν από τους σημαντικότερους στον κόσμο», συμπληρώνει.

Η βυζαντινή τοιχογραφία, που για πρώτη φορά θα εκτεθεί σε κοινό, φέρει μια πολύ ιδιαίτερη παράσταση. Την Παναγία Βρεφοκρατούσα με τον Χριστό-Θείο Βρέφος να φορά σκουλαρίκι.. «Είναι πολύ σημαντική, καθώς δίνει μια άλλη διάσταση του κοσμήματος. Υπάρχουν πολύ λίγες παραστάσεις που δείχνουν τον Χριστό με σκουλαρίκι και προέρχονται κυρίως από τα Δωδεκάνησα και την Κύπρο. Είναι πολύ σπάνιο και σημαντικό έργο», αναφέρει. Τέλος, είναι η μεταβυζαντινή εικόνα με την Παναγία "Οδηγήτρια" από την Πάρο. Η περίτεχνη πόρπη που συγκρατεί το μαφόριο (πέπλο) της Παναγίας αποτελεί στοιχείο που δείχνει τόσο την αίσθηση την οποία ήθελε να δώσει ο εικονογράφος για τον στολισμό όσο και πηγή πληροφοριών για την ένδυση της εποχής. Την παρουσίαση των εκθεμάτων θα συνοδεύει εποπτικό και πληροφοριακό υλικό καθώς και δίγλωσσος κατάλογος, στα ελληνικά και αγγλικά.