Πανελλαδικές 2012, Νεοελληνική Γλώσσα, ΕΠΑΛ: Θέματα, Λύσεις

Οι αρετές του λόγου είναι το θέμα της Έκθεσης στο οποίο εξετάζονται σήμερα πρώτη μέρα των Πανελλαδικών εξετάσεων οι μαθητών των Επαγγελματικών Λυκείων. Το κείμενο είναι του Ε.Π. Παπανούτσου, του 2003, με τίτλο "Οι δρόμοι της ζωής" - Εκδ. Νόηση, Αθήνα, σελ. 121-123 (Διασκευή)

Διαβάστε αναλυτικά τα θέματα.

ΚΕΙΜΕΝΟ
ΟΙ ΑΡΕΤΕΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι οι αρχαίοι Έλληνες με την ίδια λέξη, τη διεθνή σήμερα λέξη «λόγος», ονόμαζαν τη σκέψη και την ομιλία. Και τα δύο πάνε μαζί, όπως αναφέρει ο Πλάτωνας στο έργο του «Σοφιστής».

Δεν είναι καθόλου άστοχο το λεγόμενο ότι ο καλύτερος τρόπος να χαρακτηρίσεις έναν άνθρωπο, είναι να προσέξεις πώς εκφράζεται, πώς μιλεί και πώς γράφει. Εκείνος που έχει ξεκαθαρισμένες και τακτοποιημένες τις σκέψεις του εκφράζεται καθαρά και με τάξη, είτε για σοβαρά και δύσκολα πράγματα μιλεί, είτε γράφει για απλά και εύκολα θέματα της καθημερινής ζωής. Όσο και να προσπαθεί κανείς να κρύψει ή να καλύψει τα κενά των γνώσεών του, ο λόγος του τον αποκαλύπτει. Μια ξαφνική φράση ή μια περιπλεγμένη πρόταση θα τον προδώσει. Ό,τι προπάντων δεν μπορεί να περάσει απαρατήρητο, είναι η διανοητική φτώχεια, ή η αναφομοίωτη μάθηση. Ο κούφιος και παιδαριώδης λόγος (προφορικός ή γραπτός) τα φέρνει στην επιφάνεια.

Κακώς ισχυρίζονται οι θιγόμενοι ότι τους αδικούμε, όταν κρίνουμε τον εσωτερικό κόσμο τους από την εκφραστική τους πενία. «Τα έχω στο νου μου» λένε «αλλά δεν μπορώ να τα διατυπώσω, γιατί μου λείπει η πείρα ή το θάρρος». Το «αν και πώς» τα διατυπώνουν μαρτυρεί το «αν και πώς» τα έχουν στο νου τους. Δεν κινείται σε άλλο επίπεδο ο νους, και σε άλλο η γλώσσα. Του ίδιου ρολογιού δείχτες είναι και ο ένας και η άλλη.
Και τι χρειάζεται στον άνθρωπο, για να σκέπτεται και να εκφράζεται καθαρά και με τάξη; Το καλό εγκεφαλικό κύτταρο, θα απαντήσει ο ένας. Η καλή εκπαίδευση, θα ισχυριστεί ο άλλος. Η ταπεινή μου γνώμη είναι: και τα δύο. Ασφαλώς τα διανοητικά προσόντα, όπως και τις σωματικές ιδιότητες, τα οφείλουμε κατά κύριο λόγο στις βιολογικές καταβολές μας. Δεν αποδίδει όμως αυτό το φυσικό κεφάλαιο, εάν δεν αξιοποιηθεί με την καθοδήγηση και την άσκηση, με μία λέξη: με την αγωγή που θα δεχτούμε ή θα επιβάλλουμε στον εαυτό μας από τα τρυφερά μας χρόνια.
Εκείνοι που τα ρίχνουν όλα στην κληρονομικότητα, απαλείφουν αυθαίρετα έναν παράγοντα, που έχει αναμφισβήτητη και κάποτε αποφασιστική σημασία για τη διάπλαση2 της προσωπικότητάς μας: τον παράγοντα «αγωγή» (ανατροφή, εκπαίδευση, άσκηση), που μας παρέχουν εκείνοι που μας ανέθρεψαν και μας εκπαίδευσαν, είτε πρόσωπα είναι αυτοί (γονιοί, δάσκαλοι, φίλοι) είτε απρόσωποι θεσμοί (διοίκηση, δικαιοσύνη, εκκλησία, σχολείο, επάγγελμα κ.λπ.).
Ε.Π. Παπανούτσου, 2003, Οι δρόμοι της ζωής,
Εκδ. Νόηση, Αθήνα, σελ. 121-123 (Διασκευή)
πενία = φτώχεια
διάπλαση= διαμόρφωση

Α1.Να γράψετε την περίληψη του κειμένου, που σας δόθηκε, χωρίς δικά σας σχόλια (60-80 λέξεις).
Μονάδες 25
Β1. Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο 60-80 λέξεων το περιεχόμενο της παρακάτω περιόδου: «Δεν είναι καθόλου άστοχο το λεγόμενο ότι ο καλύτερος τρόπος να χαρακτηρίσεις έναν άνθρωπο, είναι να προσέξεις πώς εκφράζεται, πώς μιλεί και πώς γράφει».
Μονάδες 15
Β2. Ποιον τρόπο πειθούς χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στην πρώτη παράγραφο του κειμένου;
Μονάδες 5
Β3.α. Να γράψετε από ένα συνώνυμο για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις: εκφράζεται, θάρρος, κύριο, αποφασιστική, παρέχουν. (Μον. 5)
β. Να γράψετε από ένα αντώνυμο για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις: άστοχο, κρύψει, φτώχεια, σωματικές, φυσικό. (Μον. 5)
Μονάδες 10
Β4. Να δώσετε έναν πλαγιότιτλο για την τελευταία παράγραφο του κειμένου.
Μονάδες 5
Γ1. Πολλές φορές οι νέοι χρησιμοποιούν ένα δικό τους, ξεχωριστό, τρόπο γλωσσικής επικοινωνίας. Σε ένα άρθρο (400-500 λέξεις), που θα δημοσιευτεί στην εφημερίδα του σχολείου σας, να διατυπώσετε τις απόψεις σας σχετικά με τους λόγους για τους οποίους οι νέοι χρησιμοποιούν με αυτόν τον τρόπο τη γλώσσα, καθώς και τους παράγοντες που μπορούν να συμβάλουν στην καλλιέργεια της γλώσσας των νέων σήμερα.
Μονάδες 40

Α1. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου, που σας δόθηκε, χωρίς δικά σας σχόλια (60-80 λέξεις)
Στο συγκεκριμένο κείμενο ο συγγραφέας εξηγεί τη στενή σχέση της σκέψης με τη γλωσσική έκφραση, όπως αυτή προσδιορίστηκε από τους αρχαίους Έλληνες. Τόσο η στέρεα λογική συγκρότηση του ανθρώπου
όσο και η πνευματική του ανεπάρκεια αποκαλύπτονται σε οποιαδήποτε επικοινωνιακή περίσταση ή ανάγκη. Βασικές προϋποθέσεις ορθής σκέψης και επιτυχημένης γλωσσικής έκφρασης ο συντάκτης θεωρεί,
εκτός από τις φυσικές κληρονομημένες αρετές, την επισταμένη αγωγή που δέχεται ο άνθρωπος από τους
φορείς κοινωνικοποίησής του.

Β1. Να αναπτύξετε σε μία παράγραφο 60-80 λέξεων το περιεχόμενο της παρακάτω περιόδου: «Δεν
είναι καθόλου άστοχο το λεγόμενο ότι ο καλύτερος τρόπος να χαρακτηρίσεις έναν άνθρωπο, είναι να
προσέξεις πώς εκφράζεται, πώς μιλεί και πώς γράφει».

Ο τρόπος έκφρασης ενός ανθρώπου σε μεγάλο βαθμό αποκαλύπτει στοιχεία της προσωπικότητας ή του
χαρακτήρα του. Η γλωσσική έκφραση, είτε στη γραπτή είτε στην προφορική της μορφή, καταδεικνύει το
πνευματικό επίπεδο, την επάρκεια ή την ανεπάρκεια των γνώσεων, τον συναισθηματικό κόσμο και τις
ηθικές αξίες ενός ατόμου. Γενικότερα φανερώνει την αντίληψή του για την ζωή, τα πράγματα και τους
ανθρώπους, την κοσμοαντίληψη και τη βιοθεωρία του. Από τον τόνο της φωνής του συνομιλητή μας και
του κάθε ατόμου που εκπέμπει λόγο προφορικό ή γραπτό, από τις χειρονομίες που συνοδεύουν την
ομιλία του είναι δυνατόν να υποθέσουμε ή να εξακριβώσουμε όχι μόνο την ποιότητα της γλωσσικής
γραπτής διατύπωσης αλλά και τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του.
Β2. Ποιον τρόπο πειθούς χρησιμοποιεί ο συγγραφέας στην πρώτη παράγραφο του κειμένου;
Στην πρώτη παράγραφο του κειμένου ο συγγραφέας χρησιμοποιεί ως τρόπο πειθούς την
επίκληση στην αυθεντία. Επικαλείται την αρχαία ελληνική σκέψη και αναφέρεται συγκεκριμένα
στο έργο «Σοφιστής» του Πλάτωνα.
-Μιμητισμός: οι νέοι και κυρίως οι έφηβοι αναπαράγουν γλωσσικά στοιχεία που ο άμεσος
περίγυρος των ομηλίκων τους χρησιμοποιεί με την ιδέα ότι είναι διασκεδαστικά ή μοντέρνα.
- Μέσα μαζικής ενημέρωσης: μέσω εκπομπών (π.χ. τηλεοπτικές σειρές) ή διαφημίσεων
αναπαράγουν φράσεις και γενικότερο λόγο που ενσωματώνει τη γλωσσική «αργκό»των νέων
Τεχνοκρατικός προσανατολισμός εκπαιδευτικού συστήματος. Μεθοδολογικές αδυναμίες στη
διδασκαλία της γλώσσας. Παραγκωνισμός λογοτεχνικού βιβλίου.
 Αποκοπή νέων από την παράδοση και τον ελληνικό πολιτισμό, που θα μπορούσε να τροφοδοτήσει
την πνευματική αναζήτηση, προϋπόθεση για την ανάπτυξη ενός υγιούς και περιεκτικού λόγου.
Β’ Ζητούμενο: Παράγοντες που μπορούν να συμβάλουν στην καλλιέργεια της γλώσσας των νέων
σήμερα.
 Εκπαιδευτικό σύστημα
- Μεθοδική διδασκαλία της νεοελληνικής γλώσσας και σύνδεση αυτής με προηγούμενες μορφές,
όπως εκφράστηκαν στο κοντινό και απώτερο παρελθόν.
- Συστηματική επαφή με το λογοτεχνικό βιβλίο και επανασχεδιασμός του μαθήματος των Νέων
Ελληνικών
- Ενθάρρυνση του μαθητή να εκφραστεί είτε μέσω του προφορικού είτε μέσω του γραπτού λόγου.
-ΜΜΕ
- Προβολή εκπομπών με θέματα πνευματικού και πολιτιστικού περιεχομένου (συζητήσεις για το
βιβλίο, για την τέχνη, τις επιστήμες κ.τ.λ.)
- Πρόσκληση ανθρώπων (επιστημόνων, πολιτικών, καλλιτεχνών, αθλητών) με ικανοποιητικό
επίπεδο λόγου που μπορούν να αποτελέσουν γλωσσικά πρότυπα για τους νέους.
- Ενδιαφέρον των δημοσιογράφων για λόγο άρτιο, χωρίς λάθη.
- Αποφυγή εκπομπών, στις οποίες κυριαρχεί ο εριστικός λόγος, η προχειρότητα, η βωμολοχία.
-Άνθρωποι των γραμμάτων, των τεχνών, της επιστήμης μέσω του έργου τους και εκφέροντας
δημόσιο λόγο θα μπορούσαν να εμπνεύσουν στους νέους το ενδιαφέρον για την πνευματική
αναζήτηση και άρα την αγάπη για το λόγο.
- Η οικογένεια ως πρωταρχικός φορέας που μεταδίδει γλωσσικά ερεθίσματα στο παιδί μπορεί να
συμβάλλει στη δόμηση μιας ορθής και γλωσσικής έκφρασης. Επίσης, δύναται να καλλιεργήσει το
ενδιαφέρον για τη μητρική γλώσσα.
Η οικογένεια ως πρωταρχικός φορέας που μεταδίδει γλωσσικά ερεθίσματα στο παιδί μπορεί να
συμβάλλει στη δόμηση μιας ορθής και γλωσσικής έκφρασης. Επίσης, δύναται να καλλιεργήσει το
ενδιαφέρον για τη μητρική γλώσσα.
-Ο πολιτικός λόγος, όταν αποφεύγει την «ξύλινη» χροιά, τον βερμπαλισμό, την κενολογία, την
εριστικότατα, μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία ορθών γλωσσικών προτύπων.

Β3. α. Να γράψετε από ένα συνώνυμο για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις: εκφράζεται, θάρρος,
κύριο, αποφασιστική, παρέχουν.
Συνώνυμες λέξεις:
εκφράζεται: επικοινωνεί, μιλά
θάρρος: τόλμη
κύριο: βασικό, πρωταρχικό
αποφασιστική: καθοριστική
παρέχουν: προσφέρουν
β. Να γράψετε από ένα αντώνυμο για καθεμία από τις παρακάτω λέξεις: άστοχο, κρύψει, φτώχεια,
σωματικές, φυσικό.
Αντώνυμες λέξεις
άστοχο : εύστοχο
κρύψει : σποκαλύψει, φανερώσει
φτώχεια :πλούτος
σωματικές :πνευματικές
φυσικό :τεχνητό
Β4. Να δώσετε έναν πλαγιότιτλο για την τελευταία παράγραφο του κειμένου.
Η αγωγή από τους φορείς κοινωνικοποίησης ως βασικός παράγοντας διαμόρφωσης προσωπικότητας.
Γ1. Πολλές φορές οι νέοι χρησιμοποιούν ένα δικό τους, ξεχωριστό τρόπο γλωσσικής επικοινωνίας. Σε
ένα άρθρο (400-500 λέξεις), που θα δημοσιευτεί στην εφημερίδα του σχολείου σας, να διατυπώσετε τις
απόψεις σας σχετικά με τους λόγους για τους οποίους οι νέοι χρησιμοποιούν με αυτό τον τρόπο τη
γλώσσα, καθώς και τους παράγοντες που μπορούν να συμβάλουν στην καλλιέργεια της γλώσσας των
νέων σήμερα.
Α’ Ζητούμενο: Απόψεις σχετικά με τους λόγους για τους οποίους οι νέοι χρησιμοποιούν με αυτόν τον
τρόπο τη γλώσσα:
 Ψυχολογική ανάγκη εφήβου να θέσει διακριτά όρια απέναντι στους ενήλικες διατυπώνοντας λόγο
μη αποκρυπτογραφήσιμο.
 Διάθεση επαναστατική που εκφράζεται με την αμφισβήτηση των παραδοσιακών δομών του
λόγου.
Νεοελληνική Γλώσσα, Ημερήσια και Εσπερινά Επαγγελματικά Λύκεια (Ομάδα Α’) και μαθημάτων
ειδικότητας Επαγγελματικών Λυκείων (Ομάδα Β’)

Καλή αρχή!

Διαβάστε αναλυτικά τις προτεινόμενες λύσεις απο το φροντιστήριο Πουκαμισάς

Ακολουθήστε το Madata.GR στο Google News Madata.GR in Google News

Δείτε ακόμα