Ελεύθερες ρίζες: Τι είναι ακριβώς;

Πρώτος ο Denham Harman το 1956 πρότεινε την ιδέα για την ύπαρξη της «ελεύθερης ρίζας» και αργότερα έθεσε ως αξίωμα ότι αυτά τα συστατικά έχουν ρόλο στην γήρανση μέσω των πρόκλησης διασταυρωμένων αντιδράσεων και δημιουργίας ομοιοπολικών δεσμών τροποποιώντας λιπίδια, πρωτεΐνες, κυτταρικό DNA, ιδιαίτερα το μιτοχονδριακό DNA.

Οι ελεύθερες ρίζες είναι προϊόντα του φυσιολογικού μεταβολισμού. Απελευθερώνονται φυσιολογικά στον ανθρώπινο οργανισμό από τα μιτοχόνδρια, τα οποία αποτελούν για το κύτταρο, το εργοστάσιο παραγωγής ενέργειας. Στα κυτταρικά αυτά οργανίδια λαμβάνει χώρα η οξείδωση των τροφών (η μετατροπή δηλαδή της τροφής σε ενέργεια).

Οι ελεύθερες ρίζες οξυγόνου παράγονται λοιπόν ως υποπροϊόντα, κατά την διάρκεια παραγωγής ενέργειας με την χρησιμοποίηση οξυγόνου. Είναι μόρια με ένα ασύζευκτο, υψηλά ενεργό, ηλεκτρόνιο. Για να εξισορροπήσουν την δομή τους, αποσπούν ηλεκτρόνια από γειτονικά μόρια, μετατρέποντας τα μόρια αυτά σε ελεύθερες ρίζες, με αποτέλεσμα να ξεκινούν μια καταστρεπτικά ενεργή αλυσίδα και να προκαλούν έτσι βλάβη σε μεγάλης σημασίας κυτταρικές δομές (πρωτεΐνες, κυτταρική μεμβράνη, DNA).

Η πλειονότητα των ελευθέρων ριζών παράγεται από τον ίδιο τον οργανισμό μας:

•όταν υπάρχει αυξημένη ανάγκη για αποτοξίνωση (π.χ υπερβολική έκθεση οργανισμού σε τοξικές ουσίες)

•όταν υπάρχει αυξημένη παραγωγή ενέργειας (υπερβολική κατανάλωση θερμίδων και ιδιαίτερα λίπους και «κενών» θερμίδων)

•όταν υπάρχει παρατεταμένη ανοσολογική απάντηση

•όταν υπάρχει αυξημένη παραγωγή στεροειδών (π.χ σε καταστάσεις στρες – όπως η έντονη φυσική δραστηριότητα -, εφηβεία, διαταραχές εμμήνου ρύσεως κ.ά.)

•έπειτα από έκθεση οργανισμού σε συντηρητικά τροφίμων και μολυσματικούς περιβαλλοντικούς παράγοντες (π.χ. καπνός τσιγάρου, ρύποι που μολύνουν την ατμόσφαιρα)

•κατά την έκθεση σε ακτινοβολία (π.χ. υπεριώδης ακτινοβολία UV)

•κατά την αυτοοξείδωση διαφόρων χημικών ουσιών και βιομορίων (π.χ. πολυακόρεστα λιπαρά οξέα).

•κατά τη λιπιδική υπεροξείδωση (δηλ. επίδραση ελευθέρων ριζών επί των λιπιδίων που υπάρχουν στις μεμβράνες των κυττάρων και ιδιαίτερα των πολυακόρεστων, με αποτέλεσμα τον σχηματισμό υπεροξειδίων.

Οι ελεύθερες ρίζες δεν είναι πάντα βλαβερές

Τα αντιοξειδωτικά πολεμούν τις ελεύθερες ρίζες, οι οποίες είναι ασταθή μόρια στο σώμα μας που μπορούν να δημιουργήσουν μετάλλαξη στο DNA. Παρόλο που έχουν συνδεθεί με διάφορες σοβαρές ασθένειες, όπως καρδιακές παθήσεις, καρκίνο και Πάρκινσον, δεν είναι απαραίτητα οι «κακοί», απλώς αποτελούν υποπροϊόντα μιας βασικής μεταβολικής διαδικασίας που ονομάζεται οξείδωση και είναι απόλυτα απαραίτητες στη ζωή μας, όπως εξηγεί ο Τζέφρι Μπλάμπεργκ, Ph.D. και διευθυντής του εργαστηρίου αντιοξειδωτικών στο Πανεπιστήμιο Ταφτς. Για παράδειγμα, τα κύτταρα του ανοσοποιητικού μας συστήματος στέλνουν ελεύθερες ρίζες στα βακτήρια που εισχωρούν στο σώμα μας, με σκοπό να τα εξολοθρεύσουν, αποτελώντας έτσι μέρος της άμυνας του σώματός μας.

Οι πολλές ελεύθερες ρίζες, όμως, είναι όντως βλαβερές. Η μολυσμένη ατμόσφαιρα, ο καπνός των τσιγάρων και η έκθεση στον ήλιο οδηγούν στη δημιουργία περισσότερων ελεύθερων ριζών, με αποτέλεσμα να «πέφτουν» οι αντιοξειδωτικές μας άμυνες και να γινόμαστε ευάλωτοι στην καταστροφή των κυττάρων και τις ασθένειες, ενώ αρκετοί ειδικοί συνδέουν την πληθώρα ελευθέρων ριζών με τη γήρανση – και τότε είναι που τα αντιοξειδωτικά μας χρησιμεύουν, για να καταστρέψουν τις πλεονάζουσες ελεύθερες ρίζες.

 

Ακολουθήστε το Madata.GR στο Google News Madata.GR in Google News

Δείτε ακόμα