Aνεξήγητα φαινόμενα σε ιερούς ναούς, προσελκύουν τους πιστούς

Μια σταλιά εκκλησάκι, η Αγία Θεοδώρα Βάστα, «κρατά» 17 δέντρα στην οροφή του. Το ξωκλήσι του Αη-Λια στα Καλάβρυτα μεγαλώνει χρόνια τώρα στην σκεπή του μια κοκορεβιθιά και στον τοίχο του Ταξιάρχη της Κόνιτσας φύτρωσε πριν από λίγο καιρό ένα δεντράκι, μπροστά ακριβώς από την εικόνα του Αρχαγγέλου. Στην Κρήτη, το κυπαρίσσι στα κεραμίδια του Σταυρωμένου στέκεται έστω και ξερό, ενώ στην κόγχη του ιερού στη Μεγάλη Παναγιά της Σαμαρίνας υψώνεται ένα περήφανο πεύκο. Είναι τα δέντρα που η παράδοση ονομάζει «δέντρα της πίστης» και ο λαός τα θεωρεί ιερά.

Το μυστηριώδες εκκλησάκι της Αγίας Θεοδώρας κοντά στη Μεγαλόπολη Αρκαδίας συγκεντρώνει Ελληνες και ξένους επισκέπτες, πιστούς αλλά και δύσπιστους που σπεύδουν να δουν από κοντά το περίεργο φαινόμενο. Τα 17 ολοζώντανα δέντρα, που με την πρώτη ματιά φαίνονται να έχουν φυτρώσει στην παλιά στέγη του, στην πραγματικότητα έχουν ρίζες που περνούν μέσα από τους τοίχους στο έδαφος, ενώ οι κορμοί και τα κλαδιά τους διακλαδίζονται προς τον ουρανό βρίσκοντας διέξοδο από τη λίθινη σκεπή και τους λιθόκτιστους τοίχους του. Το επιστημονικά ανεξήγητο φαινόμενο, όπως επιβεβαίωσαν πολιτικοί μηχανικοί αλλά και αρχιτέκτονες και γεωπόνοι στους υπευθύνους της Μητρόπολης Γόρτυνος και Μεγαλουπόλεως, είναι ότι τα πλατάνια αυτά βρίσκονται τόσα χρόνια υπό τις συγκεκριμένες συνθήκες σε αυτή τη θέση.

Ο βυζαντινός ναός, χτισμένος τον 12ο αιώνα, μοιάζει ετοιμόρροπος κι όμως κατορθώνει να αντιστέκεται ακόμη και στα δυνατά ρέματα νερού που περνούν τον χειμώνα από τη περιοχή, ενώ κάτω από το εκκλησάκι αναβλύζει δροσερό, πόσιμο νερό. Σύμφωνα με την παράδοση, τα τελευταία λόγια της Αγίας Θεοδώρας που εκτελέστηκε ήταν «το σώμα μου να γίνει εκκλησιά, τα μαλλιά μου δένδρα και το αίμα μου ποτάμι».


Αρκετά χιλιόμετρα βορειότερα, στην Κόνιτσα Ιωαννίνων, οι επισκέπτες του Ταξιάρχη στο χωριό Πουρνιά, που βρίσκεται χτισμένο μέσα στις κατάφυτες πλαγιές του Σμόλικα, έχουν την ευκαιρία να δουν ένα πολύ νεότερο «δέντρο της πίστης», ένα μικρό πεύκο που φύτρωσε στον μπροστινό τοίχο της κεντρικής εκκλησίας του χωριού ρίχνοντας τη σκιά του στη μεγάλη εικόνα του Αρχαγγέλου, η οποία δεσπόζει στην πρόσοψη του ναού. Και σε απόσταση μερικών χιλιομέτρων, στα Γρεβενά, ο μητροπολιτικός ναός της Σαμαρίνας έχει τη δική του ιστορία.

Η Μεγάλη Παναγιά -μια υπερβολική σε μέγεθος ξυλόστεγη βασιλική- χτίστηκε στο πιο γνωστό βλαχοχώρι της Πίνδου, που βρίσκεται σε υψόμετρο 1.500 μέτρων, το 1812. Τοιχογραφήθηκε δέκα χρόνια αργότερα, ενώ σήμερα είναι ο μητροπολιτικός ναός της περιοχής. Στη μεγάλη πολύπλευρη αψίδα του Ιερού έχει φυτρώσει από τις αρχές του 20ού αιώνα ένα πεύκο που σήμερα -αιωνόβιο πια- έχει ξεπεράσει κατά πολύ σε ύψος τον επιβλητικό ναό και είναι το καμάρι των κατοίκων.

Από την άλλη, το καμάρι των Αγριδαίων στα Καλάβρυτα είναι η Αη-Λιας με την κοκορεβιθιά του. Το ξωκλήσι βρίσκεται στη θέση Πέρα Αγρίδι, σε υψόμετρο 980 μέτρων, απέναντι από το χωριό και με θέα που κόβει την ανάσα. Κάθε χρόνο τον Ιούλιο συγκεντρώνει τους κατοίκους, οι οποίοι διατηρώντας την παράδοση γιορτάζουν εκεί την Ανάληψη του Προφήτη Ηλία, ενώ οι δύο οικογένειες που έχουν αναλάβει να το φροντίζουν φιλεύουν με κρασί και κρέας τους πιστούς μετά τη λειτουργία.

Οι Κρητικοί πάντως έχουν στερηθεί πλέον τα δικά τους καμάρια, αφού η Μεγαλόνησος είχε δύο εκκλησιές με «δέντρα της πίστης» στη στέγη τους, αλλά σήμερα έχουν και τα δύο «νεκρώσει». Στο χωριό Αυγενική, στο Ηράκλειο, στον βυζαντινό ναό του Τιμίου Σταυρού, που οι ντόπιοι αποκαλούν Σταυρωμένο, υπάρχει ένα κυπαρίσσι φυτρωμένο στη σκεπή πάνω από τον βόρειο τοίχο του ναού, αλλά δυστυχώς ξερό σήμερα. Το δέντρο ξεράθηκε μετά τις εργασίες ανάπλασης του ναού, στα μέσα του '70, που δεν κατέστρεψαν μεν τις ρίζες του, στεγανοποίησαν ωστόσο πλήρως την εκκλησία, με αποτέλεσμα να μην περνάει υγρασία στο εσωτερικό του και το κυπαρίσσι να ξεραθεί σιγά σιγά από την έλλειψη νερού λίγα χρόνια αργότερα. Οι παλαιότεροι το θυμούνται φουντωμένο και διηγούνται πως οι ντόπιοι έκοβαν τα φύλλα του για να κάνουν φυλαχτά.

Ακόμη πιο γνωστό ιερό δέντρο της Κρήτης ήταν η χαρουπιά που υψωνόταν στα κεραμίδια της στέγης του Αϊ-Αντώνη, στο χωριό Μαθές Αποκορώνου, στα Χανιά. Το ύψος της ήταν περίπου 15 μέτρα και η περιφέρεια του χοντρού κορμού της 2,5 μέτρα, ενώ η ιστορία της χάνεται στα βάθη των αιώνων, αφού η εκκλησιά χτίστηκε στην εποχή της Ενετοκρατίας από έναν ερημίτη.

«Επάνω στη σκεπή αυτής της εκκλησούλας έπεσε τώρα και 500 χρόνια ένα χαρούπι από μια χαρουπιά εκεί κοντά» περιέγραφε σε βιβλίο του για την Κρήτη το 1928 ο περιηγητής Μιχαήλ Δέφνερ. «Μέσα στα χώματα και τα σαπισμένα φύλλα, που με τον χρόνο είχαν μαζευτεί ανάμεσα στα κεραμίδια, εφύτρωσεν ένα φυντάνι και λίγο λίγο έγινε δεντράκι. Εμεγάλωνε η μικρή χαρουπιά κι από τη σκεπή άπλωναν οι ρίζες προς τους τοίχους και χώνονταν μέσα και κατέβαιναν απέξω προς τη γη. Και έτσι βλέπομε σήμερα μια τεράστια χαρουπιά, που έχει περιφέρεια δυόμισι μέτρων και ύψος παραπάνω από 15, να στέκει αποπάνω από την μισοκαταπεσμένη σκεπή της μικρής εκκλησιάς, και οι ρίζες της, καμιά δωδεκαριά, και χονδρές σαν το κορμί του μεγάλου ανθρώπου, και χωμένες βαθιά στη γη, να έχουν ζώσει τη μικρή εκκλησιά και να της σφίγγουν τα πλευρά...» Τον Φεβρουάριο του 1982 το αιωνόβιο «δέντρο της πίστης» καταστράφηκε από πυρκαγιά, εκτός από τις ρίζες του που βρίσκονται μέσα στην εκκλησία και σώζονται μέχρι σήμερα.

Η Αγία Μυρτιά στην ιστορική μονή της Παναγίας Παλιανής, στο Ηράκλειο της Κρήτης είναι στην πραγματικότητα ένα υπεραιωνόβιο δέντρο  που «γιορτάζει» στις 24 Σεπτεμβρίου. Μέσα στον περιπλεγμένο κορμό της, σύμφωνα με την παράδοση, κρύφτηκε η εικόνα της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας, που θέλησε να σώσει το δάσος από την πρόθεση των χωρικών να το καταστρέψουν για να δημιουργήσουν καλλιεργούμενες εκτάσεις. Την κρυμμένη εικόνα όμως μπορούν να τη δουν μόνο τα παιδιά.

Η Κρυσταλλοπηγή

Τη δική της Παναγιά Πλατανιώτισσα (όπως και στην περιοχή των Καλαβρύτων) έχει και η Κρυσταλλοπηγή Παραμυθιάς στη Θεσπρωτία. Ο  «πλάτανος του αράπη», όπως τον λένε οι ντόπιοι, είναι συνδεμένος με την περίοδο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, αφού εκεί έστησαν ενέδρα οι κάτοικοι σε Γερμανούς στρατιώτες. Χρόνια μετά την Κατοχή μετανάστες που κατέφυγαν στο κοίλωμά του άναψαν φωτιά για να ζεσταθούν και λίγο έλειψε να κάψουν το δέντρο. Τελικά πέρασε στην προστασία των κατοίκων, οι οποίοι έφτιαξαν δίπλα και ένα εκκλησάκι.

Η Παναγιά η Πλατανιώτισσα στην πόλη των Καλαβρύτων

Σε απόσταση 30 χιλιομέτρων από την πόλη των Καλαβρύτων, σε μια καταπράσινη τοποθεσία, η Παναγιά η Πλατανιώτισσα «κρύβεται» στο κοίλωμα ενός τεράστιου πλατάνου που προέκυψε ουσιαστικά από την ένωση τριών δέντρων που φύτρωσαν μαζί και ενώθηκαν με το πέρασμα του χρόνου. Με χωρητικότητα 20 ατόμων, το πρωτότυπο εκκλησάκι διαθέτει τέμπλο με δύο κίονες που σχηματίζουν την Ωραία Πύλη, ενώ η εικόνα της Παναγίας Βρεφοκρατούσας είναι αποτυπωμένη πάνω στο πλατάνι, σε ύψος 3 μέτρων από το έδαφος, στο εσωτερικό του κοιλώματος. Κατά την παράδοση, η εικόνα αποτυπώθηκε στα χρόνια της εικονομαχίας για να σωθεί από πιθανούς καταστροφείς της.